- دعا روح عبودیت را زنده میکند که هدف از بعثت انبیاست
- ولو به زبان فارسی دعا کنید
- دعا و ذکر معنا دهنده حیات انسان است
- دعا سلاح مومن است
- دعا کلید همهى خزائن الهى
- هرچه کار بزرگتر دعا و توسل بیشتر
- خود فرصت دعا یک نعمت است
- خدا در آیه اجابت دعا مدام از «خود» گفته است!
- نداشتن حال دعا علامت بدی است ولی قابل رفع است
- دعا خودش یکی از وسایل مهم است
آثار مهم دعا در بیان رهبر انقلاب
این بخش برگرفته از کتاب «دعا از منظر رهبر انقلاب» است که بیانات ایشان در اهمیت انس با دعا مورد جمعآوری شده است. این کتاب به همت مرکز حفظ ونشر آثار رهبری جمع آوری شده است. امید است این نکات بسیار مهم که متن بیانات رهبر انقلاب است سبب شود ما بیش از پیش به دعا اهمیت دهیم:
دعا روح عبودیت را زنده میکند که هدف از بعثت انبیاست
در باب دعا، خلاصهى عرض ما این است که دعا مظهر بندگىِ در مقابل خداوند و براى تقویت روح عبودیت در انسان است، و این روح عبودیت و احساس بندگى در مقابل خداوند، همان چیزى است که انبیاى الهى از اوّل تا آخر، تربیت و تلاششان متوجّه این نقطه بوده است که روح عبودیت را در انسان زنده کنند.
ولو به زبان فارسی دعا کنید
دعا، خواندنِ خداست؛ حالا مىتواند به زبان فارسى یا به زبان خودتان باشد؛ هرچه که مىخواهید با خدا حرف بزنید؛ این، دعاست. هرچه مىخواهید با او در میان بگذارید… البتّه دعاهاى مأثور از أئمّه (علیهم السلام) بهترین مضامین در زیباترین الفاظ و سرشار از معارف الهى است که قدر آنها را باید دانست و بایستى به آنها متوسّل شد.
دعا و ذکر معنا دهنده حیات انسان است
این انس با خداى متعال و ذکر خداى متعال و استغفار و دعا خیلى تأثیرات معجزآسایى بر روى دل انسان دارد؛ دلهاى مرده را زنده مىکند.
مىگوید که باید به درِ خانهى خدا بروید: « قُلْ مٰا یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لاٰ دُعٰاؤُکُمْ» باید دعا کنید. « وَ قٰالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» باید دعا کنید تا از خدا جواب بشنوید. حیات انسان، جز در رابطه با خدا، معنا ندارد.
انس با خداى متعال و ذکر خداى متعال و استغفار و دعا خیلى تأثیرات معجزآسایى بر روى دل انسان دارد؛ دلهاى مرده را زنده مىکند.
دعا سلاح مومن است
دعا به انسان توانایى و قدرت مىدهد و انسان را در مقابل حوادث مستحکم مىکند؛ لذا در روایت از «دعا» تعبیر شدهاست به سلاح. از نبى مکرّم نقل شدهاست که فرمود: «أَ لَا أَدُلُّکُمْ عَلَى سِلَاحٍ یُنْجِیکُمْ مِنْ أَعْدَائِکُمْ» ؛ اسلحهاى را به شما معرفى کنم که مایهى نجات شماست؛ «تدعون ربّکم باللّیل و النّهار فإنّ سلاح المؤمن الدّعاء». در مواجههى با حوادث، توجّه به خداى متعال، مثل سلاح بُرندهاى در دست انسان مؤمن است.
لذا در میدان جنگ، پیغمبر مکرّم اسلام همهى کارهاى لازم را انجام مىداد؛ سپاه را مىآراست، سربازان را به صف مىکرد، امکانات لازم را به آنها مىداد، توصیههاى لازم را به آنها مىکرد، اشراف فرماندهىِ خودش را اعمال مىکرد؛ اما در همانوقت هم وسط میدان زانو مىزد، دست به دعا بلند مىکرد، تضرّع مىکرد، با خداى متعال حرف مىزد و از او مىخواست. این ارتباط با خدا، دل انسان را مستحکم مىکند.
دعا کلید همهى خزائن الهى
کلامى از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شدهاست که ایشان – بنا بر نقل – فرمودهاند: «ثُمَّ جَعَلَ فِى یَدِکَ مَفَاتِیحَ خَزَائِنِهِ بِمَا أَذِنَ فِیهِ مِنْ مَسْأَلَتِهِ.»
«خداى متعال، به اینکه به تو اذن داد از او بخواهى، کلید همهى گنجینههاى خود را در دست تو قرار داد.»
پس، اذنى که خداوند متعال داد تا هر چه مىخواهى از او بخواهى، کلید همهى خزائن الهى است. اگر انسان این کلید را به شکل درست به کار ببرد – از خدا بخواهد – مسلّماً آن را در اختیار انسان مىگذارد. «فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ خَزَائِنِهِ.» هروقت بخواهى، به وسیلهى دعا، درِ خزائن الهى را باز مىکنى. ببینید! این، مسألهى بسیار مهمّى است. چرا انسان خود را از این وسیلهى مهمّ محروم کند؟!
هرچه کار بزرگتر دعا و توسل بیشتر
کسى خیال نکند در زندگى ملتى که در حال سازندگى است، دعا و تضرّع نقش زیادى ندارد. بهعکس، ملتى که راه دشوارى را در پیش روى خود دارد و مىخواهد کار بزرگى را انجام دهد، در کنار کار و تلاش و مجاهدت، لازم است که باب گشادهاى براى دعا و توجّه به پروردگار و استمداد از خداوند قرار دهد.
شما در تاریخ اسلام مشاهده مىکنید که معصومین (علیهم السلام)، از جمله خودِ نبىّ اکرم و امیرالمؤمنین (علیهما السلام)، در میدانهاى جنگ، در صحنههاى پرخطر و در هنگام کارهاى بزرگ، دست توسّل و دعا باز مىکردند.
کسى نمىتواند بگوید که پیغمبر و مسلمانان صدر اسلام، تلاش و کار نمىکردند. بالاتر از تلاش آنها دیگر تلاش وجود ندارد. در آن ده سال که پیغمبر حاکمیت جامعهى اسلامىِ آن روز را در اختیار داشت، سالهایى یکسره توأم با کار و تلاش بود. اما درعینحال، با وجود آن کار و تلاش و در کنار آن، دعا و تضرّع و انابه و استغفار و طلب و مسئلت از پروردگار عالم هم جاى خود را داشت.
ملتى که راه دشوارى را در پیش روى خود دارد و مىخواهد کار بزرگى را انجام دهد، در کنار کار و تلاش و مجاهدت، لازم است که باب گشادهاى براى دعا و توجّه به پروردگار و استمداد از خداوند قرار دهد.
خود فرصت دعا یک نعمت است
دعا یک نعمت است و فرصت دعا کردن یک نعمت است. در وصیت امیرالمؤمنین (علیه السلام) به امام حسن مجتبى (علیه السلام) این معنا وارد شدهاست: «إعلم أن الذى بیده خزائن ملکوت الدنیا و الآخره قد أذن لدعائک و تکفل لإجابتک» ؛ خداى متعال که همهى قدرت آسمان و زمین در قبضهى توانایى اوست، به تو اجازه داده که با او دعا کنى و حرف بزنى و از او بخواهى. «وَ أَمَرَکَ أَنْ تَسْأَلَهُ لِیُعْطِیَکَ» ؛ از او مطالبه کنى تا او هم به تو عطا کند.
این رابطهى درخواست کردن و گرفتن از خدا، مایهى تعالى روح انسان است و همان تقویتکنندهى روح عبودیت است.
«وَ هُوَ رَحِیمٌ کَرِیمٌ لَمْ یَجْعَلْ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ مَنْ یَحْجُبْکَ عَنْه» ؛ خداى متعال بین خودش و تو، واسطهاى، فاصلهاى و حجابى قرار نداده است.
هروقت با خدا شروع کنید به سخن گفتن و عرض نیاز کردن، خداى متعال صدا و درخواست شما را مىشنود. با خدا همیشه مىشود همزبان شد، مىشود گفتگو کرد، مىشود مأنوس شد و مىشود از او درخواست کرد. این براى بشر، فرصت و نعمت خیلى بزرگى است.
خدا در آیه اجابت دعا مدام از «خود» گفته است!
« وَ إِذٰا سَأَلَکَ عِبٰادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ » اى پیغمبر هنگامى که بندگان من دربارهى من از تو بپرسند من نزدیکم!
نمىگوید به آنها بگو من نزدیکم، خودش با آنها همصحبت مىشود!
مىگوید: « فَإِنِّی قَرِیبٌ » من نزدیکم « أُجِیبُ دَعْوَهَ الدّٰاعِ إِذٰا دَعٰانِ » دعوت دعوتکننده را اجابت مىکنم. دعاى خواستار از خودم را برآورده مىکنم « فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی » به من پاسخ بگویند « وَ لْیُؤْمِنُوا بِی » به من ایمان بیاورند.
مرحوم علامهى بزرگوار، علامهى طباطبایى رضوان اللَّه تعالى علیه در این آیهى شریفه متوجّه یک نکتهاى شده. ایشان مىفرماید که پروردگار عالم در آیهى « وَ إِذٰا سَأَلَکَ عِبٰادِی عَنِّی » هفت مرتبه ضمیر متکلّم وحده بهکار برده، «من» « وَ إِذٰا سَأَلَکَ عِبٰادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدّٰاعِ إِذٰا دَعٰانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی»
در هیچ آیهى دیگرى از آیات قرآن این همه خداى متعال از خود حرف نزده، در یک متن به این کوتاهى هفت مرتبه گفته من. این براى اثبات نزدیکى خدا به بندگانى است که دل به سوى خدا مىگشایند و زبان باز مىکنند به ستایش الهى.
اگر دیدیم در وقت دعا، در وقت تضرّع و در وقت توجّه و تقرّب، هیچ نشاط و حوصلهى دعا نداریم، علامتِ خوبى نیست. البتّه درستش هم مىشود کرد. انسان مىتواند با توجّه، با التماس و با خواستن، حال دعا را به طور جدّى از خدا بگیرد.
نداشتن حال دعا علامت بدی است ولی قابل رفع است
گاهى حال دعا از انسان گرفته مىشود. این، علامتِ بدى است. اگر دیدیم در وقت دعا، در وقت تضرّع و در وقت توجّه و تقرّب، هیچ نشاط و حوصلهى دعا نداریم، علامتِ خوبى نیست. البتّه درستش هم مىشود کرد. انسان مىتواند با توجّه، با التماس و با خواستن، حال دعا را به طور جدّى از خدا بگیرد.
دعا خودش یکی از وسایل مهم است
دعا، وسیلهاى در کنار وسایل دیگر است. به قول بزرگان از محققین و متفکّرین ما، همچنان که در عالم وجود، خداى متعال دهها وسیله و سبب و علّت قرار داده است، دعا هم یکى از سببهاست.
در بسیارى از دعاها، حاجت و مقصود خواستن مطرح مىشود. مثلاً فرض بفرمائید در همین دعاى سحر ماه مبارک رمضان که دعاى بسیار عالىالمضمونى هم هست، بعد از آنکه خداى متعال را به اسما و صفات سوگند مىدهد، مىگوید: دعا کن به آنچه که مىخواهى و مقاصد خودت را از خدا بخواه. بعد از این همه قسم دادن خداى متعال، دعا مستجاب مىشود.
لذا در روایتى از امیرالمؤمنین (علیه السلام)، نقل شدهاست که فرمود: «إِدْفَعُوا أَمْوَاجَ الْبَلَاءِ عَنْکُمْ بِالدُّعَاءِ قَبْلَ وُرُودِ الْبَلَاء» ؛ پیش از آنکه بلا بر شما وارد شود، با دعا، بلا را دفع کنید. اینها واقعیّت است. این، البتّه بدان معنا نیست که هرچه شما خواستید و هر طور آن را با خداى متعال در میان گذاشتید، برآورده خواهد شد؛ نه. شرایطى دارد، آدابى دارد؛ مثل همهى اسباب عادى و مثل همهى خواستنها. اگر شما از دوستتان هم چیزى بخواهید، آداب و تشریفاتى دارد.
ادب مخصوص دعا را باید به کار گرفت و عمدهترین آداب، این است که انسان به خداى متعال توجّه کند و با همهى دل، از خدا بخواهد. هنگامى که قلب انسان رقیق مىگردد و توجّهى پیدا مىشود، وقت دعاست. آن وقت اگر از خدا بخواهید، غالب این است که مقصود برآورده مىشود.
مگر مواردى که در علم الهى، مصالحى وجود دارد که آن مصالح را ما نمىدانیم و خداى متعال، به خاطر دعاى من و شما مصالح عمومى آفرینش، یا مصالح یک ملت را به هم نمىریزد. آنجا که سر راه خواستهى ما، مصلحت بزرگى مانع نباشد و آنجا که توجّهِ لازم را در حال دعا داشته باشیم، دعا مستجاب خواهد شد؛ یا زود و یا دیر!
