گزارش کاملی از همایش تفسیر تسنیم

رهبر معظم انقلاب: حوزه علمیه وام‌دار آیت الله جوادی آملی است

حضرت آقا در این دیدار، با تجلیل از شخصیت ممتاز آیت‌الله جوادی آملی مفسّر بزرگ قرآن کریم و صاحب تفسیر تسنیم، حوزه علمیه را وام‌دار مجاهدت این عالم فرزانه در ممارست بیش از ۴۰ ساله برای تحقیق و تدریس و تألیف تفسیر تسنیم دانستند و افزودند: البته فعالیت‌های آیت‌الله جوادی آملی در زمینه علوم عقلی و نقلی و کارهای فقهی، فلسفی و عرفانی ایشان همگی مهم و درخور تقدیر است اما هیچکدام قابل مقایسه با کار تفسیر قرآن ایشان نیست.

رهبر معظم انقلاب، تفسیر تسنیم را مایه افتخار شیعه و حوزه علمیه خواندند و در بیان برخی خصوصیات این تفسیر گفتند: قوت تفکر عقلانی مفسّر محترم، کمک زیادی به فهم نکات لطیف و ظریف نهفته در آیات قرآن کرده است. همچنین این تفسیر مشابه تفسیر المیزان اما به روزتر و با گستردگی بیشتر، سرشار از مطالب دانستنی و قابل استفاده و در واقع یک دائره المعارف جامع است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تنظیم و نگارش فهرستی فنّی و موضوعی برای استفاده بهینه از محتوای این تفسیر مرجع را ضروری دانستند.

معظم له با ابراز تأسف از کم‌توجهی به مقوله تفسیر در حوزه‌های علمیه، یاد علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان به عنوان بنیان‌گذار توجه به تفسیر و مفاهیم قرآنی در حوزه علمیه را گرامی داشتند و خاطرنشان کردند: برگزاری حدود ۲۰۰ درس تفسیر قرآن در حوزه علمیه قم، مژده و خبر خوبی است که باید این رویکرد را تقویت و پایدار کرد.

تاکید بر ترجمه عربی تفسیر تسنیم برای استفاده در جهان اسلام

رهبر معظم انقلاب، تکمیل ترجمه عربی تفسیر تسنیم برای استفاده از آن در جهان اسلام را ضروری خواندند و از آیت‌الله جوادی آملی و گروه محققان این تفسیر تشکر و قدردانی کردند.

در ابتدای این دیدار، آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور هم گزارشی از برگزاری همایش تفسیر تسنیم و ویژگی ها و رویکردهای ممتاز این تفسیر از جمله رویکرد موضوعی و تقریبی و نگاه روز آن ارائه کرده بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین سعید جوادی آملی رئیس بنیاد علوم وحیانی «اِسراء» هم در این دیدار درباره شیوه نگارش و تنظیم تفسیر تسنیم و گروه‌های تحقیقی و پژوهشی که در این زمینه همراه بوده، گزارشی بیان و سلام حضرت آیت‌الله جوادی آملی به رهبر معظم انقلاب اسلامی را ابلاغ کرده بود.

آیت الله العظمی جوادی آملی: باید امام فعلی را جانشین امام عصر(عج) بدانیم

حضرت آیت الله جوادی آملی هم که در این همایش حضور یافته بودند، تفسیر تسنیم را اثر و محصول حوزه علمیه دانستند و اظهار کردند: بیش از هفتادسال پیش که در حوزه قم حضور یافتیم در درس خارج آیت الله العظمی بروجردی، امام راحل و محقق داماد حضور یافتیم. ۱۳ سال در خدمت آیت الله داماد بودم و ایشان برای من پدری کرد.

معظم له بیان کردند: بنده مطالب را عصر چهارشنبه به ایشان ارائه می کردم و ایشان سطر به سطر مطالب را کم و زیاد می کردند و عصر یکشنبه جواب را از استاد می گرفتم. ایشان مباحث را بسیار دقیق و صحیح تشخیص می دادند بیان می کردند.

حضرت آیت الله جوادی آملی اظهار کرد: در پایان درس اسفار به فکر شروع درس تفسیر افتادم و این مسأله با اشتیاق فضلا و طلاب همراه بود و این تفسیر چهار دهه طول کشید. هر جلد این کتاب ۵۰۰ صفحه است و پس از آنکه حس کردیم مجلدات کتاب خیلی طولانی است هر جلد به ۸۰۰ صفحه رسید.

ایشان اظهار کردند: این تفسیر محصول حوزه قدرتمند ما است. علم پروری و جهل زدایی امر بسیار مناسبی است، اما عالم کردن یک جاهل کار آسانی نیست. یکی از فصول این کتاب، روایات و دستوراتی است که بخش عظیمی از کار حوزه و دانشگاه، عالم کردن جاهل است ولی نکته مهم عاقل کم است. جاهل را عالم کردن کار مهمی نیست. ولی غیر عاقل را عاقل کردن مهم است. فصل اول جهل زدایی است و فصل دوم جهالت زدایی است. جهالت می تواند علم را از پای درآورد.

وظیفه ماست که نظام امام و امت را حفظ کنیم، زیرا انقلاب از برکات حضرت ولی عصر(عج) است. مرجع شدن عادی است چون بسیاری از افراد به مرجعیت رسیدند ولی وارث امام شدن مهم است. باید امام فعلی را جانشین امام عصر (عج) بدانیم.

آنچه علم را از بین می برد جهالت است

حضرت آیت الله جوادی آملی ادامه دادند: آنچه علم را از بین می برد جهالت است. خودخواهی و غرور است که علم را از بین می برد. جهالت زدایی مرتبط به عقل عملی است. قرآن بیان می کند که برخی هستند که علم دارند ولی خلاف می کنند. گروهی که جهالت را می زدایند باید تلاش کند که بیراهه نرود و کسی را به بیراهه هدایت نکنند.

معظم له بیان کردند: جهل را با علم حوزه و دانشگاه از بین بردن سخت نیست، ولی جهالت را تبدیل به عقل کردن ممکن است. اصرار روایات ما این است که اگر کسی بمیرد و امام خود را نشناسد به مرگ جاهلی مرده است. نظام باید نظام عاقلیت باشد.

زمان امام صادق(ع) نیز زمان غیبت بود

حضرت آیت الله جوادی آملی اظهار کردند: صاحب جواهر در نقل برخی از سخنان بزرگان بیان می کرد زمان امام صادق(ع) نیز زمان غیبت بود، زیرا امام حاضر ولی امامت غایب بود چون همه به امر امام عمل نمی کردند. حوزه باید بکوشد که جاهلیت را که فصل سوم است از بین ببرد. علم می تواند جاهل را عالم کند ولی اگر امامت نشد، جاهلیت سلطه می یابد.

ایشان افزودند: پس از جریان صفین امام علی(ع) در خطبه خود به بحث الجاهلیه اشاره می کند. ممکن است کسی عالم و عاقل شود ولی نظامش نظام جاهلیت است. این مردمان امام حی و حاضر را نشناختند و در مقابل ایشان صف آرایی کردند. ایشان در خطبه الجاهلیه بارها به این بحث اشاره کرده اند. یکی از گناهان مهم که در گذشته بیشتر بیان می شد مساله «تعرب بعد از الهجره» است. این مسأله به مسأله مهاجرت از مکه به مدینه بر می گردد که خداوند این مهاجرت را بیشتر یک مهاجرت الهی قلمداد می کند. خداوند به این معنی اشاره می کند که پرندگان نیز مهاجرت می کنند. خداوند به مهاجرین امر می کند که در این مسیر رزق خود را از خدا بخواهید.

معظم له یادآور شدند: هجرت با عقلانیت و فضیلت و ادب و کمال که همراه شد هجرت واقع پیش می آید. اگر جنگ جمل و صفین پیش می آید به دلیل همان تعرب بعد الهجره است یعنی آنها دوباره از نظام ساختاری الهی به نظام جاهلی برگشتند. مثل بعضی ها که دم از پهلوی می زنند از همین سنخ هستند.

معظم له بیان کردند: همه روایاتی که مسأله امامت را مطرح می کند چندان کاری به جهل زدایی و جهالت زدایی ندارد. اصرار اینکه اگر کسی بدون امام بمیرد به مرگ جاهلی مرده است به این است که نقش امام جاهلیت زدایی است.

حضرت آیت الله جوادی آملی اظهار کردند: امام شناسی یک بحث است و مسأله اصلی مهجور بودن امامت است. اگر امامت درست شد عقل و علم هم زنده است. علم و عقل زمانی معتبر است که نظام نظام معبتر باشد. کار بزرگ امام راحل آن بود که تنها شاهنشناهی را به جمهوری مبدل نکرد بلکه نظام امامت و امت را ایجاد کرد.

ایشان با اشاره به روایت «العلما ورثهالانبیاء» گفتند: امام راحل بحث امام زمان(عج) را در همه ابواب این نظام و کشور توسعه دادند و جایگاه رهبری را از جایگاه العلما ورثه الانبیاء در جایگاه نیابت مطرح کردند.

اداره حوزه و دانشگاه با آیه نَفْر تأمین می شود

معظم له خاطرنشان کردند: اداره حوزه و دانشگاه با آیه نَفْر تأمین می شود. ولی العلما ورثهالانبیاء یک جمله خبری است یعنی باید همه بکوشید که فرزندان پیغمبر شوید. معجزه راه عقلی و فکری ندارد بلکه نیازمند قداست روح است. همچون داستان حضرت داوود(ع) که زره بافی و موم شدن آهن در دست ایشان مصداق تبعیت از یک علم و یک کار غیر علمی بود. کسی نمی تواند با درس خواندن معجزه بیاورد بلکه این مسأله به طهارت روح وابسته است.

ایشان افزودند: اگر بخواهیم وارث امام بشویم باید معجزه او را بفهمیم و دریابیم. وارث شدن نیازمند مسیر علم نیست. یک تاجر زاده‌ای که سرمایه‌دار شده است از راه فکر ثروتمند نشده است. باید ورثه پیامبر باشیم. باید با پیوند واقعی به انبیاء برسیم که جز با طهارت و ملکوتی فکر کردن حاصل نمی شود.

معظم له بیان کردند: علوم قریبه و غریبه علم است که دارای موضوع و محمول و نسبت است، ولی دارای حرمت است. ولی معجزه جزو غریبه و قریبه نیست بلکه جزو روابط ذاتی است. به همین دلیل است که علما ورثه انبیاء هستند. وارث امام بودن مهم است. اینکه حسین بن علی(ع) وارث همه انبیاء شده است به این دلیل است.

وظیفه ماست نظام امام و امت را حفظ کنیم

اینکه‌ شهید سید حسن نصرالله دنیا را تکان داد به برکت قرآن بود. وقتی ایشان قرآنی زندگی کرد و با عترت و اهل بیت(ع) بود به این مقام رسید. این راه برای همه باز است.

حضرت آیت الله جوادی آملی اظهار کردند: وظیفه ماست که نظام امام و امت را حفظ کنیم، زیرا انقلاب از برکات حضرت ولی عصر(عج) است. مرجع شدن عادی است چون بسیاری از افراد به مرجعیت رسیدند ولی وارث امام شدن مهم است. البته این امر نیز شدنی است.

ایشان افزودند: نظام امامت و امت پس از رژیم پهلوی پدیدار شد. باید تلاش کنیم که امام فعلی را جانشین امام عصر(عج) بدانیم. باید اساس دین را دریابیم. باید امامی فکر کنیم. باید روی نهج البلاغه و اهل بیت(ع) و قرآن فکر کنیم تا دین اهل بیتی داشته باشیم. این بزرگان که رحلت کردند و شاگردانی تربیت کردند اساس این شاگردان هم باید با علم الدراسه باشد هم به علم الوراثه بشود. مجتهد و مرجع به جای امام نمی نشیند بلکه وارث به جای امام می نشیند.

ایشان افزودند: در ارث مالک به جای مالک می نشیند. امامت همیشه پابرجا است. ارث به معنی انتقال مال نیست بلکه انتقال مالک است. در مسأله بیع ثمن به جای مثمن است ولی در ارث مالک به جای مالک است.

شهید سیدحسن نصرالله پرورش یافته مکتب قرآن بود

معظم له بیان کردند: شهید سیدحسن نصرالله سالهایی که در قم در درس تفسیر شرکت می کرد آیاتی که همیشه در سخنرانی های خود بیان می کرد را فراگرفته بود. سالهایی که قم بود در تفسیر شرکت می کرد. در سفری که به لبنان رفتم نیز از آن دوران تحصیل در قم به نیکی یاد می کرد. آری، قرآن می تواند چنین افرادی بپروراند. قرآن کتاب عادی نیست چون جن و انس نمی توانند آن را بیاورند.

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی تصریح کردند: اینکه شهید سیدحسن نصرالله دنیا را تکان داد به برکت قرآن بود. وقتی ایشان قرآنی زندگی کرد و با عترت و اهل بیت(ع) بود به این مقام رسید. این راه برای همه باز است.

ماه رمضان اول سال است

ایشان اظهار کردند: در ادعیه روزهای اول ماه رمضان و همچنین مناجات شعبانیه به این امر می رسیم که ماه رمضان اول سال است. انسان باید در روزهای آخر ماه شعبان حساب سال خود را رسیدگی کند. به خاطر است که پیامبر و ائمه این همه در ماه شعبان مشغول دعا و نماز و نیایش بودند.

معظم له افزودند: اینکه می گویند راه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) صراط مستقیم است به معنی راه شوسه نیست بلکه آنها ابرار یعنی خیر بی حد و نهایت هستند. مسیر پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بسان یک مسیر بیابانی بی خار و بی مانع است که مسیر برای رشد همه انسان ها را فراهم می‌کند و از هر مسیری که به این مسیر وارد شویم به سعادت می رسیم.

حضرت آیت الله جوادی آملی بیان کردند: این مسیر بی اندازه است. باید در این نظام در عرصه فضیلت و درستکاری و رسیدگی به خانواده های شهدا، فرهنگ شهدا و مردم و کشور همت گماریم. این مسیر خدمتگزاری همیشه باز و بی مانع است.

این مرجع تقلید در پایان از رهبر معظم انقلاب، مراجع عظام، علما، فضلا، مسئولان و مردم تقدیر و تجلیل کردند.

آیت الله اعرافی: تفسیر گرانسنگ تسنیم دائره المعارف علوم اسلامی است

آیت الله علیرضا اعرافی هم به عنوان سخنران ویژه و رئیس همایش آیین رونمایی از تفسیر گرانسنگ تسنیم با بیان این که در حوزه دانشی تفسیر قرآن، اتفاقات خوبی در قم رقم خورده است، اظهار کرد: در حوزه دروس تفسیر رسمی و غیر رسمی و گرایش های جدید و پردازش موضوعات نوین و دانش های مرتبط با قرآن، شکل گیری موسسات قرآنی، رشد پایان نامه ها و مقالات و کتاب ها و مجلات و موسوعه ها و نرم افزارهای قرآنی شاهد گامهای عظیم حوزویان برای حضور در ساحت بلند قرآن کریم بوده ایم.

مدیر حوزه های علمیه کشور بیان کرد: همچنین تفاسیر عظیمی در این عرصه توسط مراجع عظام تقلید در قم و نجف شکل گرفته است. این تحولات قرآنی در پرتو انوار شکوهمند انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است.

ضرورت سایه افکنی تفسیر در همه حوزه های علمی و دانشی

رئیس همایش رونمایی از تفسیر گرانسنگ تسنیم ادامه داد: حوزه علمیه در حوزه دانشی تفسیر قرآن و دروس تفسیر در سالهای پس از انقلاب گام های بزرگی برداشته است ولی همچنان در آغاز مسیر هستیم. همانگونه که رهبری گرانقدر اشاره فرمودند حوزه همچنان در این مسیر نیازمند برداشتن گام های بزرگ است. باید تفسیر در همه حوزه های علمی و دانشی ما سایه افکن شود.

وی تصریح کرد: مسأله دیگر آنکه گرایش های تفسیر موضوعی باید به شکل تخصصی دنبال شود، زیرا نیازمندی های عظیمی در حوزه تفسیر داریم که باید نگاه ترتیبی و موضوعی ما عمیق تر و دقیق تر باشد. نگاه روش شناسی و منهج در حوزه تفسیر نیز نیازمند ارتقا است. همانگونه که اصول فقه مایه رشد حوزه شد باید اصول تفسیر و مناهج تفسیر را عمق بخشی کنیم.

تفسیر تسنیم برآمده از سنت ناب پژوهشی حوزه است. سنت های پژوهشی ما در کنار فناوری ها و روش های جدید می تواند آثار بزرگی را پدید آورد. عضو شورای عالی حوزه های علمیه اظهارکرد: همچنین توسعه علوم قرآن و مطالعات پیرامونی قرآن و مقایسه آن با انواع دانش های امروز و عرضه اندیشه ناب و ژرفای قرآنی در همه عرصه باید دنبال شود.

آیت الله اعرافی با بیان این که درس تفسیر باید در متن حوزه و درس های آزاد و ارزیابی های حوزوی مورد اهتمام و توجه ویژه تر قرار گیرد، اظهار کرد: تفسیر تسنیم، تفسیر سرآمد و نمونه ای است. پرورش چند نسل از طلاب و فضلا و اساتید حوزه، بازتاب این تفسیر در فضای دانشگاه، رسانه و جامعه و شکل گیری جریان تفسیری در امتداد المیزان از برکات این تفسیر است.

تفسیر تسنیم یک دائره المعارف علوم اسلامی است

مدیر حوزه های علمیه کشور تفسیر را یک دائره المعارف علوم اسلامی دانست و تصریح کرد: تنظیم موضوعات، طبقه بندی دقیقی دارد و مناهج عقلی و نقلی در این تفسیر تجمیع شده است. این تفسیر، یک تفسیر ترتیبی است ولی موضوعات عمیقی را در خود جای داده و نگاهی به‌روز نسبت به مسائل روز داشته است.

آیت الله اعرافی بر این نکته مهم هم تاکید کرد که حرکات عظیم قرآنی در پرتو اندیشه والای حضرت امام راحل و رهبری معظم و مراجع عظام شکل گرفته است و همه آنها مرهون شهدای انقلاب، دفاع مقدس و مقاومت است. باید بدانیم که همه این موارد مرهون ملت بزرگ ایران است که این انقلاب را پدید آوردند و پای آن ایستادند.

وی خطاب به طلاب و دانشجویان کشور افزود: تفسیر تسنیم برآمده از سنت ناب پژوهشی حوزه است. سنت های پژوهشی ما در کنار فناوری ها و روش های جدید می تواند آثار بزرگی را پدید آورد. فضای آزاد حوزه و انتخاب‌گری و فضای مباحثه و گفتگوی استاد و شاگرد و نگاه به ژرفای مسائل و… از جمله سنت های اصیل حوزه است.

خاطره روز اول شرکت در درس استاد

مدیر حوزه های علمیه کشور بیان کرد: یکی از مهمترین دروس آیت الله العظمی جوادی آملی، رعایت اخلاق در همه موارد است. روز اولی که در سال ۵۶ در درس اسفار علامه شرکت کردم درسی ارائه کردند که هم اکنون نیز در ذهن بنده ساری و جاری است.

رئیس همایش رونمایی از تفسیر گرانسنگ تسنیم ادامه داد: این اجلاس، نشانی از قدردانی حوزه از این جریان بزرگ تفسیری با محوریت علامه جوادی آملی است. همچنین این اجلاس، تقدیر و تشکری دارد از همه کسانی که در پدید آمدن تفسیر تسنیم فعالیت داشته اند.

آیت الله اعرافی در پایان گفت: در پیشگاه خداوند و حضرت ولی عصر(عج) تعظیم می کنیم که این ابواب را پیش روی ما گشودند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: تفسیر تسنیم افتخار بزرگ حوزه های علمیه است

سیدعباس صالحی نیز که به عنوان میهمان ویژه در آیین رونمایی از تفسیر گرانسنگ تسنیم شرکت کرده بو در سخنانی گفت: این تفسیر از فضای شفاهی به فضای کتبی منتقل شده است که یک سیر چهل ساله دارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: تفاسیر شفاهی متعددی را در تاریخ اسلامی شاهد بودهایم ولی تفسیر تسنیم در فضای تفاسیر شفاهی کاملا متمایز است. نکته نخست، طول دوره تفسیر است که چهل سال به طول انجامیده است.

وی ادامه داد: نکته دیگر آنکه در بسیاری از تفاسیر شفاهی و مدرسی، جلسات به شکل عمومی برگزار می شده است. مرحوم آیت الله نجف آبادی سالها پیش در مشهد چنین دروسی داشتند، ولی مخاطب آنها عمومی بودند ولی تفسیر آیت الله جوادی آملی، تفسیر علمی با مخاطبان حوزوی بود و در یک فرایند مباحثه علمی بود و با بحث و گفتگو پیش رفته است. این تدریس و گفتگو در یک گفتگوی علمی حوزوی حرکت کرد و سپس به نتیجه مکتوب رسید.

نقش تفسیر تسنیم در جریان نهضت علمی تفسیری حوزه در چهار دهه اخیر

صالحی بیان کرد: نکته سوم، نقشی است که تفسیر تسنیم در جریان نهضت علمی تفسیری حوزه در چهار دهه اخیر داشته است. بی تردید این حرکت اتفاق شگرفی در اتفاقات تفسیری حوزه های علمیه بوده است و نقش این چهاردهه تفسیری کم نظیر است. آیت الله مصباح یزدی(ره) در یک همایش تفسیری در سال ۹۱ ضمن تبیین نقش حرکت تفسیری علامه طباطبایی(ره) به این حرکت علمی تفسیری علامه جوادی نگاه جالبی داشت. ایشان بیان کرد که «تسنیم یک حرکت پر برکت بوده است و از خداوند می خواهیم که خداوند ایشان را در همه کارهای خیر و ادامه بحث تفسیری موفق بدارد. این تفسیر یک افتخار بزرگ برای حوزه های علمیه است.»

تفسیر قرآن به قرآن دنبال به حاشیه بردن روایات نیست. حداقل ۸ هزار صفحه در تفسیر تسنیم به روایات توجه شده است.وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: جریان تفسیری حوزه علمیه قم به شکل جدی مدیون این مداومت و پیگیری درس تفسیر ایشان بوده است. سنت تفسیر شفاهی که در دامنه حوزه های علمیه نیز ساری بوده است توانست در قالب تسنیم یک جریان سازی قرآنی و تفسیری را در حوزه علمیه قم و حوزه های علمیه دیگر خود را نشان دهند.

بیان حداقل بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ صفحه روایات تفسیری در هر جلد تسنیم

وی افزود: نکته دیگر، جایگاه روایت در این تفسیر است. با مراجعه به تفسیر تسنیم، نوع نگاه آیت الله العظمی جوادی و علامه طباطبایی(ره) کاملا هویدا است. گزیده تفسیر، تفسیر اشارات و لطایف و بحث روایی چهار بخش تفسیر تسنیم را تشکیل می دهند. مسأله بعدی، حجم و مقدار پرداخت به روایات است که بسیار جالب توجه است. حداقل در هر جلد بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ صفحه روایات تفسیری بیان شده است. همچنین مزیت پرداخت به روایات در تفسیر تسنیم آن است که همه روایات کاملاً عنوان بندی دقیق و تیترگذاری دارند و سرعت مراجعه را بالاتر می برند. همچنین شروح روایی تحت عنوان اشاره نیز در این کتاب بیان شده است. ایشان همچنین به حل تعارضات و جمع بین روایات نیز توجه کاملی داشتند.

صالحی اظهار کرد: آیت الله العظمی جوادی آملی روایات ذیل هر آیه را به گروه های مختلف دسته بندی می کردند و ظواهر معارض را بیان می کردند. ایشان در ذیل آیه هفت آل عمران این آیه را در سه حوزه تعارضات کلامی، محکم و متشابه و راسخون فی العلم، تعارضات روایی را مد نظر قراردادند.

وی بیان کرد: تفسیر قرآن به قرآن دنبال به حاشیه بردن روایات نیست. حداقل ۸ هزار صفحه در تفسیر تسنیم به روایات توجه شده است.

تفسیر تسنیم اقیانوسی عظیم است

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: تفسیر قرآن به قرآن مسیر قالب توجهی را در تاریخ تفسیر داشته است. علامه طباطبایی(ره) نقش مهمی در این حوزه داشتند ولی بی تردید آیت الله العظمی جوادی آملی این مسیر را گسترده تر کردند. از منظر اینکه چگونه می توان تفسیر قرآن به قرآن را عمیق تر و گسترده‌تر کرد این تفسیر، اقیانوسی عظیم است.

صالحی در پایان گفت: در این تفسیر می توان لحن آیه را به شکل الهام بخش بیان می کردند. در ذیل آیه « مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا» در شرح واژه من ذا الذی بیان می کنند که این کلمه در جایی به کار برده می شود که کار نیازمند جسارت خاصی است. ایشان به این لحن در آیات دیگر نیز اشاره می کنند و از این دست ابتکارات در این تفسیر بسیار دارند.

واعظ جوادی: تفسیر تسنیم علوم را به خدمت قرآن در آورد

حجت الاسلام والمسلمین مرتضی واعظ جوادی هم به عنوان یکی دیگر از سخنرانان این مراسم باشکوه با ذکر این مطلب که آیت الله العظمی جوادی آملی دوسال پیش از تسنیم، تفسیر موضوعی را آغاز کردند، گفت: تفسیر تسنیم از سال ۶۱ آغاز شد و تا سال جاری ادامه یافت. یکی از برکات تسنیم آن بود که جامعه اسلامی با عطر دل انگیز قرآن آشناتر شد و نه تنها مساله آگاهی و شناخت، بلکه مسأله معرفت عمیق تر به لایه های زیرین قرآن نیز دیده شد.

وی افزود: اولین بهره تسنیم، ارتقای فضای معنوی جامعه اسلامی و عشق به قرآن در جامعه بود. امروز نیز در سراسر ایران که از طریق رسانه های رسمی کشور با این صوت و متن و حقیقت آشنا شدند، این فضا را کاملا احساس کنند و اگر بخواهیم طراز قرآنی جامعه را با امروز مقایسه کنیم قطعاً مقایسه ای امکان ناپذیر است، زیرا جامعه ما با حقایق قرآنی آشنا شده است.

مسئول سازمان جهانی اسلامی برای آموزش و پرورش، علوم و فرهنگ آیسسکو در سال ۸۵ نوشت که آیت الله جوادی آملی علم فلسفه، عرفان، کلام و.. را در خدمت قرآن قرار داد.

بررسی ابواب قرآن از منظر علوم مختلف در تفسیر تسنیم

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء تصریح کرد: علامه جوادی آملی در هر بابی از ابواب قرآن یعنی هر آیه‌ای از آیات الهی را از منظر علوم مختلف بررسی می کردند. یعنی اگر یک آیه ای ناظر به مساله فقهی بود، فقیهانه آن را بررسی می کردند و نظر قرآنی خود را از آن منظور بیان می کردند. یعنی قرآن در فقه ما به عنوان یک منبع عظیم شناسایی شده است. این مسأله اختصاصی به مسأله فقه نیز ندارد، یعنی اگر یک مسأله کلامی چون جبر و اختیار و قضا و قدر و یا خیر و شر یا توحید به معنای ذاتی و صفاتی و افعالی و ربوبی مطرح می شد ایشان به عنوان یک متکلم به تمام معنا وارد می شدند. ایشان از منظر علم کلام به تفسیر می نگریستند.

حجت الاسلام والمسلمین واعظ جوادی یادآورشد: اگر مسأله حکمی نیز بود ایشان از منظر درگاه علم حکمت وارد می شدند و ورود و خروج حکیمانه ای داشتند. همانگونه که در عرفان نظری و عملی نیز ورود داشتند از مبنای این دو علم وارد می شدند و مباحث عرفان نظری و عملی را در این تفسیر می آوردند.

چرا تفسیر تسنیم به ۸۰ جلد رسید؟

وی ادامه داد: اگر این تفسیر به ۸۰ جلد رسید به این دلیل بود که همه علوم که در اختیار حوزه علمیه بود در خدمت تفسیر قرآن گرفت. مسئول سازمان جهانی اسلامی برای آموزش و پرورش، علوم و فرهنگ آیسسکو در سال ۸۵ نوشت که آیت الله جوادی آملی علم فلسفه، عرفان، کلام و.. را در خدمت قرآن قرار داد. یعنی این علوم در معرض اندیشه الهی قرآنی قرار گرفته اند.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء افزود: حضرت استاد در این تفسیر نه تنها متفقهانه وارد شدند هر بار به آیه رحمت الهی می رسیدند از جایگاه رحمت و بشارت وارد می شدند. ایشان تنها به علم توجه نداشتند بلکه به علم و معرفت و روحانیت توجه داشتند.

تقدیر از آیت الله اعرافی

حجت الاسلام والمسلمین واعظ جوادی یادآورشد: همانگونه که رهبری معظم انقلاب بیان کردند و این تفسیر را افتخاری برای حوزه قلمداد کردند، آیت الله اعرافی نیز با تمام وجود در این عرصه همت گمارد. علامه جوادی نیز تاکید کردند که این تفسیر، محصول همه حوزه های علمیه است.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء در پایان بیان کرد: همه رسانه هایی که این سالها افکار عمومی را در این حوزه آگاهی بخشی کردند نیز نقش مهمی در ایجاد فضای عطرآنگین قرآنی داشتند.

خبر خوش معاون پژوهش حوزه‌های علمیه

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی هم یکی دیگر از سخنرانان همایش بین‌المللی رونمایی از تفسیر تسنیم بود که از تلاش های ۴۰ ساله این مرجع تقلید و تمامی همکاران ایشان در نگارش و تدوین اثر ارزشمند تفسیر تسنیم قدردانی کرد.

معاون پژوهش حوزه های علمیه در ادامه این تلاش‌ها را نشانه‌ای از تعهد عمیق به ترویج معارف اسلامی و خدمت به جامعه دانست و تصریح کرد: رونمایی از این مجموعه علمی به نوعی ادای دین به چهل سال تلاش بی‌وقفه این مرجع عالیقدر و همکاران پژوهشی‌شان در تفسیر تسنیم است.

تجلی‌ تلاش‌های بی‌پایان و مستمر برای تبیین و ترویج معارف قرآن

وی ادامه داد: این اثر نه تنها نمایانگر عمق و غنای علمی آیت‌الله العظمی جوادی آملی است، بلکه تجلی‌گر تلاش‌های بی‌پایان و مستمر در راستای تبیین و ترویج معارف قرآن کریم به شمار می‌آید.

حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی همچنین به آغاز فعالیت دبیرخانه بین‌المللی تفسیر تسنیم اشاره کرد و گفت: این دبیرخانه که چند ماه پیش و همزمان با رونمایی از مجلدات تفسیر تسنیم تأسیس شد، تحت ریاست آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه به کار خود ادامه می‌دهد.

معاون پژوهش حوزه های علمیه ابراز کرد: تاکنون شورای سیاست‌گذاری این دبیرخانه تشکیل شده و برنامه‌های علمی متعددی در راستای معرفی و تبیین این تفسیر برگزار گردیده است. در این راستا، فیلم مستند کوتاهی که به مرور چهل سال تلاش علمی حضرت آیت‌الله جوادی آملی در نگارش تفسیر تسنیم می‌پردازد، تهیه شده است. همچنین تاکنون ۱۰ مستند کوتاه علمی در خصوص این تفسیر تولید و تدوین شده که به تبیین ابعاد مختلف آن و تأثیرات آن بر جامعه علمی کمک می‌کند.

تاکنون ۶۰۰ پایان‌نامه و رساله دکتری در حوزه تفسیر تسنیم نگاشته شده که این موضوع نشان‌دهنده تأثیر عمیق این اثر در فضای علمی کشور است.

برگزاری ۷۰ نشست علمی با محوریت تفسیر تسنیم

وی در ادامه با اشاره به فعالیت‌های علمی انجام شده، اظهار کرد: در ماه‌های اخیر، ۷۰ نشست علمی با محوریت تفسیر تسنیم در مؤسسات حوزوی و دانشگاهی در سراسر کشور برگزار شده است. این نشست‌ها به بررسی ابعاد مختلف این تفسیر گرانسنگ پرداخته و به تبادل نظر میان پژوهشگران و علاقه‌مندان به این حوزه کمک کرده است و علاوه بر این، رایزنی‌هایی با ۲۴ رایزن فرهنگی در کشورهای مختلف انجام شده و گفت‌وگوهایی با شاگردان استاد و محققان حوزه تفسیر صورت گرفته که به تدریج منتشر خواهد شد.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی همچنین به جایگاه علمی تفسیر تسنیم در میان پژوهشگران اشاره کرد و گفت: تاکنون ۶۰۰ پایان‌نامه و رساله دکتری در حوزه تفسیر تسنیم نگاشته شده که این موضوع نشان‌دهنده تأثیر عمیق این اثر در فضای علمی کشور است.

اراده قوی جامعه علمی به تداوم مسیر پژوهش و تفسیر

معاون پژوهش حوزه های علمیه افزود: تاکنون ۱۰ مقاله علمی معتبر درباره این تفسیر منتشر شده که گواهی بر اهمیت و اعتبار این اثر در مطالعات علمی و پژوهشی به شمار می‌آید. این فعالیت‌ها نه تنها نشان‌دهنده تعهد و اراده قوی جامعه علمی به تداوم مسیر پژوهش و تفسیر معارف اسلامی است، بلکه امید را در دل پژوهشگران و علاقه‌مندان به علم و دانش زنده نگه می‌دارد.

حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی در پایان خاطرنشان کرد: با ادامه این تلاش‌ها، انتظار می‌رود که فهم و درک عمیق‌تری از قرآن کریم و معارف دینی در جامعه گسترش یابد و نسل‌های آینده نیز از این دانش بهره‌مند شوند.

مدبراسلامی: شاگردان آیت الله العظمی جوادی آملی خستگی را خسته کردند

حجت‌الاسلام والمسلمین علی مدبر اسلامی مدیر پژوهشکده قرآن و عترت و ناظر علمی تنظیم و تدوین تفسیر تسنیم هم در آیین رونمایی از تفسیر گرانسنگ تسنیم گفت: تفسیر تسنیم برآمده از درس استاد است و در این زمینه حلقه واسطی بین این تفسیر و درس استاد تشکیل شد و تنظیم و تقریر درس در قالب های پیش بینی شده در همین قالب شروع شد.

وی افزود: پس از القای درس تفسیر توسط حضرت استاد و تنظیم و تحقیق آن توسط محققان، تمام مجلدات ۸۰ گانه توسط آیت الله العظمی جوادی آملی بازنگری شد و تقریرهای شاگردان را نیز اصلاح کردند و بر مطالب پیشین اضافه کردند و تنظیم و تحقیق نهایی نیز انجام شد.

ناظر علمی تنظیم و تدوین تفسیر تسنیم گفت: محققان تفسیر تسنیم همگی از شاگردان آیت الله العظمی جوادی آملی بودند و عشق آنها به قرآن و اهل بیت(ع) و دلدادگی به استاد مفسر، آنها را بی وقفه در خدمت تفسیر تسنیم نگاه داشت. باید گفت که حضرت استاد در این قسمت مصداق آیه « ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا». محبتی که شاگردان به استاد داشتند، شاگردان را خستگی ناپذیر کرد.

چرایی تغییر نام بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء

مدیر پژوهشکده قرآن و عترت این نکته را هم یادآور شد که فعالیت های محققان تفسیر تسنیم در قالب مرکز تحقیقاتی اسراء آغاز شد که امروز به بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء تغییر نام یافته است.

به گفته حجت الاسلام والمسلمین مدبراسلامی، محققان تنظیم کننده تسنیم، دارای سطوح مختلفی بودند که شامل مجتهد مسلم، مفسر و… بودند. دامنه همکاری فعالان نیز متفاوت بوده است و برخی از آنها توفیق فعالیت در ۸۰ جلد تسنیم را داشته اند. در این بین شاگردان مبرزی بودند که در این حوزه خدمات گسترده ای داشتند که از آن جمله می توان به حجت الاسلام والمسلمین واعظی محمدی اشاره کرد که بیش از ۷۰ جلد تفسیر را تنظیم نهایی کردند.