بزرگان و شورای عالی را وادار به تحول کنید
طلاب باید درد را منتشر کنند
امام خامنه‌ای
مراحل علاج مشکلات حوزه:
آنچه را که به نظر مىرسد علاج این موارد است؛ فهرستوار مطرح مىکنم:
قبول درد
اوّلًا، قبولِ درد است. کسانى نیایند بگویند این حرف‌ها چیست و مطرح کنند که «شیخ انصارى» و «میرزاى نائینى» و «آخوند» و «امام» و دیگر بزرگان، در همین حوزه‌ها پرورش پیدا کردهاند و شما حرف تازهاى مىزنید! اگر آن‌ها درد را قبول نکردند، درمان درست نخواهد شد. این کار، به دست شما- بخصوص فضلاى جوان- است.
بگویید، تکرار کنید، بنویسید، استدلال نمایید؛ با کسانى که این موارد را قبول ندارند، مباحثه کنید، مجادلهى بحق کنید و ثابت نمایید که این بیمار، واقعاً بیمار است و این موجود زنده، درد دارد.
اگر درد را نفهمیدند، این بیمار درمان نخواهد شد.
همت گماشتن براى علاج
ثانیاً، گماشتن همّت به علاج است. [بزرگان و مسؤولین حوزه] نگویند: بله؛ درد هست؛ ولى حالا چه کار کنیم؟!!
حدود سى سال پیش، یکى از بزرگان حوزه- که رضوان خدا بر او باد و من با دل و جان به او ارادت داشتم در بارهى مسألهاى مىفرمود: «بله؛ یک گناه یا جرم بزرگى- تعبیر درست یادم نیست انجام شده است؛ لیکن حالا دیگر چه کار مىتوانیم بکنیم؟»
این، یعنى نگاه کردن، مشکل را دیدن؛ اما همّت به علاج آن نگماشتن.
راهش همین است که کسانى- بخصوص جوانان- که احساس درد مى‌کنند، آن درد را گسترش دهند، منتشر کنند، به دیگران منتقل نمایند، با کارآمدان و متنفّذین حوزه آن را در میان بگذارند و #وادار کنند کار انجام گیرد.
بیدار شدن روح کار در فضلاى جوان حوزه
ثالثاً، بیدار شدن روحِ کار در جوانان حوزه است. وقتى مى‌گوییم جوان، منظور این نیست که هر جوانِ خامِ از راه رسیده‌اى، علاج‌کننده‌ى درد است. منظور من فضلاى جوانند که الآن بحمد اللّه در حوزه، طبقه‌ى بزرگى را تشکیل مى‌دهند و سنّشان در حدود چهل و حول‌وحوش آن است و کفایه و مکاسب و درس خارج تدریس مى‌کنند و سالهاست که پاى درس فقه و اصول نشسته‌اند و بعضى مباحث دیگر هم دارند.
روحِ کار، بایستى در این‌ها زنده شود. کسانى که مخاطبان ما هستند، باید روح کار را در آن‌ها زنده کنند. اگر نکردند، خود این‌ها بایستى حرکت و تلاش کنند و همّت بگمارند.
مدیریت تحول توسط یک مرکز مشخّص
رابعاً، مرکزى به طور مشخّص، متصدّىِ سررشته‌دارِ انجامِ این کارها شود.
چهار سال قبل، بحث ما بر سر تأسیس این مرکز بود که بحمد اللّه امروز حاصل شده است.
امروز، حوزه یک شوراى عالى و یک مدیر دارد… حوزه باید مرکز و سررشته دارِ این حرکتها باشد.
مدیریت، دوگونه کار مى‌تواند بکند: یک‌گونه، کارهاى قانونى و آیین‌نامه‌اى است که مثلًا امتحانات و گزینش و شهریه این طور باشد.
یکى هم کارهاى بزرگ و عظیمى است که شاید تحت یک آیین‌نامه و نظام‌نامه‌اى هم نیاید؛ بلکه حرکتى جهادى و بسیجى و به کارگیرىِ افراد گوناگون و راه انداختنِ امور است. به‌هرحال، باید مرکزى مباشرت مستقیم و مشخّص کند و به نظر من، امروز این مرکز، مدیریت حوزه است.
تقسیم تدریجى طلاب بر حسب اهداف و استعدادها
تاسعاً، تقسیم تدریجى طلّاب برحسب اهداف است. آمارى که من دریافت کردم، حدود بیست و سه چهار هزار طلبه را در حوزه نشان مى‌دهد. اگر این آمار را ملاک محاسبه قرار دهیم، از این تعداد، حدود هفت، هشت هزار نفر جزو فضلاى بزرگ و علما هستند که در این تقسیم‌بندى نمى‌گنجند. این افراد، کسانى هستند که مراحلى را گذرانده‌اند و به مدارج عالى علمى رسیده‌اند. بخش دیگر، کسانى هستند که در جوانى اهل درس خواندن نبودند و حالا هم دیگر وقتش را ندارند.
تربیت فقها و مجتهدین تراز
فرض کنید اگر پانزده هزار طلبه در قم وجود داشته باشد، بر اساس ضابطه‌ى قبلى، حدود هزار نفر از آن‌ها را گزینش کنیم تا فقیه و مجتهد بزرگ تربیت شوند. البته این کار باید در زمان و وقت خودش انجام گیرد. مثلًا یک دوره‌ى بیست‌ساله را در نظر بگیریم که طبیعتاً هر سال، جمع جدیدى اضافه خواهند شد و جمع دیگرى هم خارج خواهند گردید؛ ولى میانگین تقریباً همین بیست سال است. این افراد باید افراد مستعدى باشند که استعداد و شوق فقاهت داشته باشند و اهل انصراف از فقاهت نباشند. باید این‌ها را گزینش کرد و روى آن‌ها کار ویژه‌ى فقاهتى انجام داد. از بین این‌ها، مدرّسین و مؤلّفینِ بزرگِ فقه و مراجع تقلید در خواهند آمد. هزار نفر فقیه، کم نیست که این حوزه بتواند در ظرف مدت بیست سال بیرون بدهد. این، خیلى زیاد است.
اگر شما بیست سال یا چهل سال پیش تاکنون را نگاه کنید، متوجّه مى‌شوید هزار فقیه زبده‌ى برجسته‌ى بزرگى که بتوانند دنیاى اسلام را از لحاظ فقاهت علمى بپوشانند و هزار نفر متکلّمِ مجتهد در کلام، نیازهاى جهان اسلام را تأمین کنند؛ کم نیستند. کسانى که شوق و علاقه دارند، این‌ها را پیدا کنند. باید به این‌ها درسِ مخصوص داده شود. اگر لازم است، دوره‌هاى خارج بروند و یا در دانشگاه‌ها بورسیه شوند و بورس بگیرند.
تربیت علمای شهری
از این تعداد که بگذریم، در مرحله‌ى بعد، پنج هزار نفر عالم شهرى در حدود متوسّط تربیت کنیم. در میان این افراد، مجتهد و قریب الاجتهاد و مجتهد متجزّى هست و آنچه که لازم دارند، تأمین مى‌شود. البته این هم یک دوره‌ى مشخّص خواهد داشت. ممکن است مثلًا یک دوره‌ى بیست‌ساله لازم داشته باشند. اگر آن دو دسته‌ى اوّل، حدود بیست سال طول مى‌کشد، این دسته‌ى دوم کمتر خواهد بود. همه‌ى این‌ها قابل برنامه‌ریزى است.
تربیت مبلغین (منبری، نویسنده و…)
پنج هزار نفر هم به عنوان مبلّغ و منبرى و نویسنده و گوینده‌ى عالِم و فاضل انتخاب شوند و سه هزار نفر هم به منظور تبلیغ در خارج از کشور و در سطح دنیا گزینش شوند. مجموع این‌ها پانزده هزار نفر مى‌شود.
فردا دیر است
البته، فردا این کار نخواهد شد. اگر ما امروز شروع کنیم، ممکن است پنج سال دیگر بتوانیم چنین تقسیم‌بندى‌اى را بکنیم؛ لیکن حوزه باید به اینجا برسد و بالاخره هر روز که چنین کارى را انجام ندهیم، دیر است. مى‌دانم که کار پیچیده و دشوارى است؛ اما اگر حوزه- نه یک نفر- تصمیم بگیرد، این کار خواهد شد.
۱۳ آذر ۱۳۷۴
