حوزه/استاد حوزه علمیه لبنان گفت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حوزه علمیه قم دوران شکوفایی خود را آغاز کرد و تعداد طلاب افزایش یافت و مراکز پژوهشی و مطالعاتی بسیاری در حوزه ایجاد شد و آثار اهل بیت علیهم‌السلام و میراث شیعه به‌طور گسترده‌ای معرفی گردید و ارتباطات حوزه با جهان گسترش یافت.
حجت الاسلام والمسلمین سید علی فضل الله استاد حوزه علمیه لبنان به بهانه برگزاری همایش بین المللی یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه اظهار کرد: حوزه علمیه از زمان حاج شیخ عبدالکریم حائری(ره) به عنوان نهادی رسمی شناخته شد و نقش مهمی در ترویج معارف اهل بیت علیهم‌السلام داشت و دارد و به‌عنوان مرکزی دینی فعالیت می‌کند.
استاد حوزه علمیه لبنان بیان کرد: امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید اگر احادیث اهل قم نبود، مردم نمی‌توانستند به احادیث پدرم دست یابند که در اینجا منظورشان پدرشان امام باقر علیه‌السلام است و این امر بی‌شک تأثیر زیادی بر داخل ایران و گسترش مذهب اهل بیت علیهم‌السلام داشت و همچنین فراتر از ایران نیز نفوذ پیدا کرد، که این موضوع به واسطه تلاش‌های علما و تعداد زیادی از محدثین در قم بود.
حاج شیخ نقشی اساسی در احیای حوزه علمیه قم داشت
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله ابراز کرد: حاج شیخ عبدالکریم حائری(ره) بدون شک نقشی اساسی در احیای حوزه علمیه قم به عنوان نهادی رسمی و منسجم ایفا کرد و ایشان با تأسیس مدارس و تعلیم طلاب بسیاری که از محضرش بهره بردند، راه را برای آیندگان هموار کرد.
وی ادامه داد: از جمله این اقدامات می‌توان به نقش حاج شیخ در مدرسه دارالشفاء و مدرسه فیضیه که در جوار حرم حضرت معصومه علیهاالسلام قرار دارد، اشاره کرد و بی‌تردید، بسیاری از علما که در این زمینه تأثیرگذار بوده‌اند از شاگردان او به شمار می‌آیند.
استاد حوزه علمیه لبنان عنوان کرد: بدون تردید، علما و دانشمندانی که از حوزه قم برخاسته‌اند، تأثیر شگرفی بر بیشتر آثار فقهی و اصولی ما گذاشته‌اند و هیچ‌کس نمی‌تواند از آنها بی‌نیاز باشد. البته والد ما رضوان‌الله‌علیه تحصیلاتش را در نجف به انجام رساند و سپس از نجف به لبنان بازگشت، اما همیشه با علما و مراجع در ارتباط بود و هرگاه به قم می‌آمد، به مباحث علمی می‌پرداخت و از علما بهره می‌گرفت و نیز نظرات علمی خود را ارائه می‌داد.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله افزود: ایشان با بسیاری از مراجع و علما از جمله امام خمینی(ره) در نجف ارتباط داشت و در برخی از دروس ایشان نیز حضور پیدا می‌کرد و همچنین ارتباط نزدیکی با آیت‌الله گلپایگانی(ره)، آیت الله مرعشی نجفی(ره) و سایر علمای حاضر داشت، هرچند که مبنای علمی و فقهی او عمدتاً در نجف شکل گرفت، اما دائماً با قم در ارتباط بود.
ارتباط حوزه علمیه نجف و قم تقویت شود
استاد حوزه علمیه لبنان اذعان کرد: حوزه‌های قم و نجف از هم جدا نیستند و هر دو با هم پیوند دارند ولی متأسفانه، کسانی هستند که سعی می‌کنند بین این دو حوزه فاصله ایجاد کنند و اختلافاتی به وجود آورند، چه درباره حوزه نجف و چه حوزه قم ضمن اینکه پیوند و ارتباط میان دو حوزه امری است که باید بر آن تأکید شود.
وی تصریح کرد: پس از حاج شیخ عبدالکریم حائری(ره)، آیت‌الله بروجردی(ره) نقش اساسی در حوزه علمیه قم ایفا کرد و امام خمینی(ره) و دیگر علمای بزرگ از شاگردان ایشان بودند ضمن اینکه آیت‌الله بروجردی(ره) علاوه بر نقش علمی‌اش، در سیاست نیز در دوران سختی فعالیت می‌کرد و توانست با درایت، مرحله دشوار را پشت سر بگذارد.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله اضافه کرد: مرجعیت آیت الله بروجردی(ره) بسیار گسترده بود و در پی ایجاد ارتباط بین حوزه علمیه قم و الازهر مصر برآمد و از طریق شیخ شلتوت، این ارتباط را برقرار کرد و محمد تقی قمی از طرف ایشان برای تشکیل جمعیت تقریب بین مذاهب اسلامی فعالیت داشت.
استاد حوزه علمیه لبنان اظهار کرد: جمعیت تقریب توانست تأثیر بسیاری در کاهش اختلافات مذهبی بگذارد، هرچند سیاست‌های مصر در آن دوران مانع از گسترش بیشتر این اثرات شد.
وی بیان کرد: آیت‌الله بروجردی(ره) در احترام به نمادهای مذهبی سایر مذاهب تأکید داشت و بر این باور بود که توهین به صحابه و همسران پیامبر(ص) می‌تواند منجر به ایجاد تنش در روابط مذهبی شود، لذا برای از بین بردن این موارد تلاش می‌کرد.
آیت الله بروجردی(ره) نقش موثری در قضیه فلسطین ایفا کرد
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله ادامه داد: آیت الله بروجردی(ره) همچنین در موضوع فلسطین نیز با برخی فتاوی خود نقش مؤثری ایفا نمود و این دوران، مرحله‌ای اساسی و غنی از نظر علمی بود، زیرا مرجعیت ایشان گسترده و دارای افق‌های وسیعی بود.
استاد حوزه علمیه لبنان ابراز کرد: مرحله دوم با فشاری که به حوزه وارد می‌شد هم‌زمان بود؛ این فشارها از سوی رژیم پهلوی و رضا شاه صورت می‌گرفت ضمن اینکه در ترکیه نیز نشانه‌های این تغییرات مشاهده می‌شد، اما آیت‌الله بروجردی(ره) و دیگر علمای حاضر به مقابله با این وضعیت برخاستند و توانستند هویت اسلامی مردم ایران را حفظ کرده و با تفکرات غرب‌گرا و سیاست سکولار مبارزه کنند.
وی ادامه داد: با افزایش این فشارها، امام خمینی(ره) نقش برجسته‌تری پیدا کرد و مرحله‌ای از مواجهه با رژیم طاغوت آغاز شد.
حوزه علمیه با پیروزی انقلاب اسلامی شکوفا شد
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله گفت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل جمهوری اسلامی، حوزه علمیه قم دوران شکوفایی خود را آغاز کرد و تعداد طلاب افزایش یافت و مراکز پژوهشی و مطالعاتی بسیاری در حوزه ایجاد شد و آثار اهل بیت علیهم‌السلام و میراث شیعه به‌طور گسترده‌ای معرفی گردید و ارتباطات حوزه با جهان گسترش یافت.
استاد حوزه علمیه لبنان عنوان کرد: با حضور گسترده‌تر طلاب و تلاش‌های تبلیغی حوزه علمیه قم، این مرکز توانست گسترش یابد و با چالش‌هایی که مکتب اهل بیت علیهم‌السلام با آن روبرو بود، مقابله کند و اکنون این مرحله نیاز به تلاش بیشتر دارد، زیرا مذهب شیعه با چالش‌های جدیدی مواجه شده و دشمنان در صدد تضعیف مبانی و نمادهای آن هستند.
وی ادامه داد: امروزه با توجه به رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، این موضوع روشن است و نیاز است که حوزه برای مقابله با این چالش‌ها قوی‌تر عمل کند.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله اذعان کرد: ضرورت دارد که حوزه‌های علمیه با یکدیگر متحد باشند و کسانی که می‌خواهند بین حوزه‌ها تفرقه بیندازند، اجازه این کار را نداشته باشند. رهبر معظم انقلاب نیز به وحدت حوزه‌های علمیه تأکید دارد.
اندیشه سیاسی اسلام در عرصه عمل قرار گرفته است
استاد حوزه علمیه لبنان گفت: اکنون که اندیشه سیاسی اسلام در عرصه عمل قرار گرفته است، باید به‌طور شفاف و کامل آن را معرفی کرد ضمن اینکه نظریه‌های مختلفی در سیاست اسلامی وجود دارد که باید مورد مطالعه قرار گیرد تا بتوان به‌درستی از اندیشه سیاسی اسلام بهره گرفت و همچنین حوزه باید ارتباط خود را با ادیان الهی و حتی ادیان بشری گسترش دهد.
وی ادامه داد: به نظر من، این مرحله برای ساختار حوزه بسیار مهم است و حوزه در این راستا فعالیت می‌کند، اما نیاز است که با چالش‌های بزرگی که در برابر اسلام و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام و مسائل اسلامی همچون مسئله فلسطین قرار دارد، هماهنگ شود چراکه اهل بیت علیهم‌السلام همیشه در مواجهه با مشکلات، پیشتاز بوده‌اند و حوزه نیز باید در خط مقدم این مواجهه قرار گیرد.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله عنوان کرد: چالش دیگری که با آن روبرو هستیم تلاش‌هایی است برای اینکه بگویند اسلام سیاسی شکست خورده است ضمن اینکه گفته می‌شود که اسلام سیاسی توانایی حکومت‌داری ندارد و نمی‌تواند به درستی یک دولت را اداره کند و باعث فقر و مشکلات داخلی می‌شود.
استاد حوزه علمیه لبنان اضافه کرد: این امر نیز نیازمند تلاش فراوان است و حوزه باید بتواند با جهان ارتباط برقرار کند و هر طلبه بایستی آماده ورود به عصر جدید باشد، همان‌طور که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله برای همه مردم دنیا پیامبر بود.
حوزه علمیه قم ریشه در تاریخ کهن دارد
وی اظهار کرد: حوزه علمیه قم از این نظر اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا از آزادی و ظرفیت‌های کافی برخوردار است و ریشه در تاریخ کهن دارد و از دوران امام هادی علیه‌السلام تا به امروز پابرجا بوده و توانسته با وجود سختی‌ها و معضلات به رشد و شکوفایی برسد.
حجت الاسلام والمسلمین فضل بیان کرد: همواره در بازدیدهایم، مشتاق بوده‌ام از مکان‌های مختلف بازدید کنم؛ چه از دیدار با برادران در حوزه و شورای حوزه و چه بازدید از مراکز پژوهشی و مطالعاتی و من از نزدیک با بسیاری از فعالیت‌ها آشنا شده‌ام و همچنین مرحوم پدرم نیز از بسیاری از امور آگاه بودند و رضایت داشتند از آنچه که در حال انجام بود.
استاد حوزه علمیه لبنان ابراز کرد: همان‌طور که اشاره کردیم، چالش‌ها همیشه بزرگ هستند و باید همگام با تحولات پیش رفت و پدرم همیشه می‌گفتند که یک عالم باید همگام با عصر خود زندگی کند؛ به این معنا که یک عالم باید از چالش‌های زمانه خود آگاه باشد و به آنها پاسخ دهد.
وی ادامه داد: ما احساس رضایت و قدردانی داریم، به‌ویژه از کسانی که در جهت ایجاد ارتباط میان حوزه و دانشگاه تلاش می‌کنند ضمن اینکه این پیوند بسیار مهم است، زیرا حوزه اکنون هیچ تقابلی با دانشگاه قرار ندارد. برخلاف آنچه که برخی می‌خواستند تبلیغ کنند که حوزه مخالف دانشگاه است.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله ابراز کرد: حوزه و دانشگاه همسو شده اند و از دستاوردهای دانشگاه بهره می‌برد و بر دانشگاه نیز تأثیر می‌گذارد و حوزه همچنین از پیشرفت‌های دانشگاه‌ها و فناوری‌های روز بهره‌مند می‌شود، و این تعامل باعث غنای هر دو نهاد شده است.
به تلاش علمی موجود در قم نیاز داریم
استاد حوزه علمیه لبنان تصریح کرد: ما همیشه می‌گوییم که به تلاش علمی موجود در قم نیاز داریم و به تبلیغ و نشر این علوم به زبان‌های دیگر نیز نیازمندیم تا افراد بیشتری بتوانند از این منابع بهره‌مند شوند ولی نمی‌توانیم محتوای علمی حوزه را محدود به زبان عربی کنیم، چرا که به حوزه‌هایی در مناطق دیگر مانند انگلستان و آمریکا هم نیاز داریم که این معارف را ارائه کنند و برای این منظور به تبلیغ گسترده‌تر نیاز داریم.
وی ادامه داد: کتب جدید اصولی و فقهی می‌توانند کمک کنند تا طلاب سریع‌تر به اجتهاد برسند و ابزارهای بهتری برای آنها فراهم کنند. این تغییرات هرچند دشوار است، اما ضروری است و باید از آنها بهره برد. این معارف به ترجمه و تبلیغ نیاز دارند تا هر کسی که به کتابخانه‌ها یا نمایشگاه‌ها می‌رود، از آنها اطلاع پیدا کند، ولی باید فراتر رفت و این معارف و پیشرفت‌ها را به طور گسترده‌ای منتشر کرد، حتی پژوهش‌های انجام‌شده در مراکز مطالعاتی را هم باید به دست عموم رساند.
استاد حوزه علمیه لبنان اذعان کرد: بسیاری از این پژوهش‌ها به زبان خاصی هستند و شاید فردی اندکی با زبان فارسی آشنا باشد، اما نتواند آن را به صورت علمی مطالعه کند و من خواستار انتشار و تبلیغ بیشتر این معارف هستم چراکه بسیاری از ما فارسی را متوجه می‌شویم ولی نمی‌توانیم به این زبان صحبت کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله اظهار کرد: ما نباید همه چیز را به کتاب‌ها محدود کنیم، بلکه باید کنار آنها تلاش شخصی طلبه را نیز لحاظ کنیم تا بتواند دامنه‌ای از معارف را فرابگیرد؛ از فقه و اصول گرفته تا تفسیر قرآن و اقتصاد و سیاست، تا بتواند وضعیت سیاسی و اجتماعی جامعه را درک کند و تربیت علمی خود را تکمیل کند، در غیر این صورت، او فقط می‌تواند در میان گروه‌های محدود تبلیغ کند و نمی‌تواند جامعه بزرگ‌تری را تحت پوشش قرار دهد.
می‌خواهیم صدایمان به سراسر جهان برسد
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله خاطرنشان کرد: ما می‌خواهیم صدایمان به سراسر جهان برسد؛ وظیفه ما این است که درهای جهان را نه فقط از نظر سیاسی یا نظامی، بلکه از لحاظ علمی و فرهنگی بگشاییم.
استاد حوزه علمیه لبنان بیان کرد: بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند که امام مهدی (عجل الله فرجه الشریف) تنها برای جنگ خواهد آمد، اما حقیقت این است که ایشان برای ساختن یک دولت خواهد آمد و تنها با کسانی مقابله خواهد کرد که در برابر او ایستاده‌اند.
وی افزود: وظیفه ما آماده‌سازی جامعه‌ای است که از نظر سیاسی، اقتصادی و تربیتی آماده باشد و علمای دین باید در صف نخست این آمادگی باشند.
حجت الاسلام والمسلمین فضل ابراز کرد: در حال حاضر، مطمئن هستیم که تغییر به‌آسانی رخ نمی‌دهد برای مثال، بر اساس تجربه‌ام در حوزه لبنان، می‌بینیم که طلبه بیشتر تمایل دارد به فقه و اصول بپردازد و نسبت به سایر موضوعات مانند تفسیر قرآن یا اقتصاد کمتر علاقه نشان می‌دهد و حتی وقتی صحبت از تفسیر قرآن می‌شود، می‌گوید در آینده مطالعه خواهم کرد. مرحوم پدرم همیشه می‌خواستند که یک عالم دینی جامع باشد و به همین دلیل خودشان شخصاً تفسیر قرآن و فلسفه تدریس می‌کردند تا به این علوم اهمیت داده شود.
رهبر معظم انقلاب ادامه دهنده راه امام خمینی(ره) است
وی ادامه داد: مرحله‌ای که امام خمینی رحمهالله‌علیه آغاز کرد و مقام معظم رهبری نیز پیگیر آن هستند، مرحله‌ای است که می‌توان آن را دوره‌ای برای رشد و شکوفایی حوزه دانست.
استاد حوزه علمیه لبنان گفت: امام خمینی رحمهالله‌علیه با معرفی اسلام به جهان و ارائه دیدگاهی نوین به حوزه، راهی را باز کرد که جذابیت‌های بیشتری برای پیوستن به حوزه و تربیت طلبه‌های جدید ایجاد کند؛ این روند نشان می‌دهد که هرچند چالش‌های به دلیل تقابل میان روش‌های سنتی و نوین آسان نیستند، اما حرکت به سوی تغییر و تحول ادامه دارد.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله افزود: در حوزه علمیه قم طلاب بر اساس یک نظم و ضوابط وارد حوزه می‌شوند برای مثال، تمدید بقای آنها در حوزه بر مبنای آزمون‌های جدی صورت می‌گیرد و این رویکرد در نهایت سودمند است. حوزه باید ابزارهای مناسبی برای ارتباطات خود با دیگران ایجاد کند، اما نه فقط در زمینه سیاست، بلکه حوزه باید به‌عنوان یک نهاد مستقل باقی بماند.
استاد حوزه علمیه لبنان عنوان کرد: به‌روزرسانی و تحول کار آسانی نیست و چالش‌هایی در تمام زمینه‌ها وجود دارد که با این حال، خوشبختانه حوزه علمیه قم قدم‌های بزرگی در این مسیر برداشته است و امیدواریم که این روند ادامه یابد.
وی ابراز کرد: حوزه علمیه قم نگاهی به ادیان دیگر داشته باشد، حتی در سطح سیاسی و به صورت کلی، بدون ورود به جزئیات، چارچوب‌ها و اصول فکری شیعه را تبیین کند. برای مثال، مراسم اربعین امام حسین علیه‌السلام که جمعیت بزرگی از شیعیان در آن شرکت می‌کنند، مایه افتخار است، اما باید از آن نتیجه‌ای نیز گرفته شود و آیا جهان، هدف و آرمان‌های شیعه را از این اجتماع درک می‌کند؟ چه تصویری از شیعه در این مراسم به جهان نشان داده می‌شود؟ باید کسی از دیدگاه شیعیان در موضوعاتی مثل وحدت، رابطه با مسیحیان، یهودیان غیر صهیونیست و حتی بوداییان صحبت کند و آنچه مطرح می‌شود، به نام ایران نباشد، بلکه به نام تشیع باشد.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله گفت: طبعاً ایران روابط سیاسی خودش را بر اساس شرایط و اوضاع دارد، اما این به بدان معنا نیست که مسائل فرهنگی تحت تأثیر این روابط قرار بگیرد ضمن اینکه حوزه علمیه قم این قابلیت را دارد که با امکانات و توانایی‌های خود، این جنبه فرهنگی را به تصویر بکشد.
حوزه علمیه قم پیشرو در علوم مختلف است
وی گفت: در حال حاضر حوزه علمیه قم به عنوان پیشرو شناخته می‌شود و این پیشرو بودن به دلیل عمق ریشه‌های آن، امکانات، گسترش، تعداد طلابی که به آنجا می‌آیند و سازمان‌دهی‌اش است و به همین دلیل، از حوزه قم انتظار می‌رود نگاهی فراحوزوی داشته باشد. معتقدم که حوزه قم باید در تعامل با دنیا نقش زعیم را ایفا کند و این مسئولیت بزرگی است، البته ممکن است با مشکلاتی روبرو شود.
حجت الاسلام والمسلمین فضل الله عنوان کرد: امام خمینی (ره) تأثیر زیادی داشت و مرحوم والد نزد ایشان تحصیل کرده بود و تأثیر آن به این دلیل بود که در او روح خود را می‌یافت چراکه عزم و همتی که امام داشت و توجهی که به فضای اسلامی و جهانی نشان می‌داد، او را به حرکت و تلاش وامی‌داشت.
حوزه علمیه قم تاثیر بسزایی در جهان داشته است
استاد حوزه علمیه لبنان با تاکید بر این که حوزه قم در آفریقا، لبنان، سوریه و مناطق دیگر گسترش یافته و تأثیر زیادی بر جهان گذاشته است، گفت: الحمدلله کسانی که از حوزه قم فارغ التحصیل می‌شوند علم و جدیت علمی در آنها مشاهده می‌کنیم، یعنی در جنبه علمی، واقع‌گرا هستند و این همان چیزی است که در این مرحله نیاز داریم.
