مناهج

نظرسنجی سنن حوزوی

مناهج
نگرش ها و دغدغه های حوزه و روحانیت

طبقه بندی موضوعی

جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای حسین طائب«دام توفیقه»

با سلام و تحیت

     اکنون که یک دوره از مسئولیت جنابعالی در ریاست سازمان اطلاعات سپاه به پایان رسیده است، وظیفه می‌دانم مراتب تقدیر و سپاس خود را به شما و نیز همکاران محترم، بخاطر تلاش های پیوسته و اقدامات ارزنده‌ای شما، تقدیم نمایم

  مزید توفیقات شما را از خداوند سبحان مسألت می‌نمایم.

علیرضا اعرافی

مدیر حوزه های علمیه

  • صادقی

 در نشست ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان قم که با حضور مدیران ارشد استانی برگزار شد برای احیای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه و بهبود وضعیت و تقویت مظاهر دینی در استان قم هم اندیشی شد.

به گزارش خبرگزاری حوزه،آیت الله سعیدی تولیت حرم مطهر بانوی کرامت در نشست ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر استان قم، هم افزایی دستگاه ها را برای احیای امر به معروف و نهی از منکر مهم دانست و گفت: اگر به صورت معمولی همکاری و تعاملی وجود دارد در زمینه امر به معروف و نهی از منکر هم افزایی مضاعف باید صورت گیرد و همکاری‌ها تقویت شود.

وی، خاطرنشان کرد: مردمی‌سازی امر به معروف و نهی از منکر مطالبه‌ای جدی است و باید برای این موضوع فکر و طرح‌ریزی کنید.

همچنین در ادامه سیدمحمدتقی شاهچراغی استاندار قم با بیان اینکه اگر قرار است در امر به معروف و نهی از منکر موفق باشیم باید فرزندان‌مان با خاندان اهل بیت عصمت و طهارت و ارزش های دینی آشنا شوند، گفت: با تغییر دولت آمار برخی از مسائل در سطح ادارات کم شده است؛ برای مثال استفاده از چادر بدون هیچ اقدام عملی در ادارات و سازمان ها افزایش پیدا کرده است.

  • صادقی

حضرت آیت الله مکارم شیرازی گفتند: گرانی های افسارگسیخته با وجود افزایش درآمدهای نفتی دولت به عنوان معمایی برای مردم شده که لازم است دولتمردان جواب قانع کننده ای برای آن داشته باشند.‌

به گزارش خبرگزاری حوزه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار دکتر سید مسعود میرکاظمی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه با اشاره به گلایه های شدید مردم از گرانی ها گفتند: امروز داد مردم از گرانی ها بلند است و می گویند که قیمت ها روز به روز افزایش می‌یابد.

ایشان در ادامه به ضرورت اقناع و تبیین گرانی های اخیر به مردم، اشاره کرده و افزودند: این گرانی های افسارگسیخته با وجود افزایش درآمدهای نفتی دولت به عنوان معمایی برای مردم شده که لازم است دولتمردان جواب قانع کننده ای برای آن داشته باشند.

معظم له در ادامه به قاچاق اجناس و کالا به صورت آزادانه و گسترده اشاره کرده و بیان داشتند: باید نظارت ها و بازدیدها در مرزها افزایش یابد که چرا مواد خوراکی و ارزاق مردم به راحتی از کشور خارج می شود؟!

ایشان از دیگر دلایل گرانی ها را بی انصافی برخی از کسبه دانسته و افزودند: باید تعزیرات حکومتی نسبت به این قضیه ورود پیدا کند.

حضرت آیت الله مکارم شیرازی به گرانی مسکن و اجاره بها اشاره کرده و گفتند: اجاره بهای خانه ها غوغا می کند که باید برای آن تدبیری اندیشید.

معظم له افزودند: در صنعت خودروسازی نیز دست های پشت پرده ای وجود دارد که از طرفی جلوی واردات صحیح خودرو را گرفته و از طرف دیگر هر قیمتی خواستند برای خودروها تعیین می کنند و هیچ کس نیز نمی تواند با آنها مقابله کند در حالی که قیمت مشابه خارجی، بسیار پایین تر از خودرو ایرانی است.

ایشان همچنین تأکید کردند: حل این مشکلات وظیفۀ هر سه قوه است و نمی توان تنها از یک بخش انتظار داشت.

حضرت آیت الله مکارم در پایان این دیدار، با اشاره به گلایه های مردم از اینکه چرا مراجع نسبت به گرانی ها ساکت هستند و صحبت نمی کنند، افزودند: ما مکرر تذکر داده و می دهیم که مردم از دولت جدید انتظار دارند که نسبت به بهبود اوضاع تلاش کند و گرانی و تورم را مهار نماید، و می دانیم که دولت در این زمینه تلاش و کوشش می کند و امیدوار است و ما هم به امید جناب رئیس جمهور امیدواریم، اما اگر آثار و نتایج این برنامه ها در جامعه و زندگی مردم احساس نشود، می تواند سبب بی اعتمادی و ناامیدی از دولت گردد.

در ابتدای این دیدار دکتر میرکاظمی گزارش مبسوط و جامعی از اقدامات دولت در زمینه های اقتصادی ارائه و تأکید کرد، برخی از این برنامه ها تکلیف قانونی از سالهای گذشته بوده که چاره ای از اجرای آن نبوده و آثار مثبت آن در آینده نزدیک برای مردم محسوس خواهد بود.

    

  • صادقی

📝 ای کاش مثل چمران زندگی کنیم و مثل چمران بمیریم

🔸 "چمران" را ما با تصویر و تصورات ذهنمان می‌شناسیم، خیلی‌هایمان با عکس‌های قشنگ و برخی‌هایمان هم با دست‌نوشته‌های شورانگیز و زندگینامه‌اش.

ما اما با "زندگی و زیست چمران" بیگانه‌ایم. برایمان این جمله‌ی امام جذاب است که "مثل چمران بمیرید."، اما حواسمان نیست مثل چمران مردن، مقدمه‌اش مثل #چمران_زیستن است. 

❗️چمران را به ظاهر زندگی مادی‌اش که نگاه کنی چیزی ندارد، رسما باخته است.

نه شغل ثابتی، نه درآمدی، نه پیشرفتی، نه اندوخته‌ مالی درست درمانی.

می‌گویند وقتی شهید شد وسایل خانه‌اش هم چیز قابل ذکری نبود. در زندگی خانوادگی‌اش هم فراز و فرود و ناکامی کم ندارد. 

♨️ رک و روراست اگر امروز یک جوان #حزب‌اللهی اینطور زندگی کند، یعنی در راه آرمان و انقلاب و معتقَداتش از آسایش و آرامش و ثبات و درآمد زندگی‌اش بزند، یک بار زنش رهایش کند برود، آنقدر درگیر جهاد فی سبیل الله _به معنای عامش_ بشود که بعد از چند دهه زندگی، نه اندوخته مالی داشته باشد و نه بار و بساط زندگی؛ سایرین او را چگونه قضاوت می‌کنند؟

همین جماعت حزب‌اللهی‌ها را می‌گویم. نمی‌گویند بی عرضه بود؟ اولویت نشناس بود؟ مدیر نبود؟

❇️ زندگی چمران را بدون ذکر نام بنویسید و بدهید به رفقای خودمان بخوانند، بگویید نظرتان درباره این مدل زندگی کردن چیست؟ 

خودتان یا فرزندانتان حاضرید اینطور زندگی کنید؟ بگویید الان یک نفر در سال ۱۴۰۱ می‌خواهد اینطور زندگی کند، می‌خواهد این مَنش را در زندگی‌اش پیاده کند، نمی‌خواهد همه زندگی‌اش خودش و زن و بچه‌اش شود، می‌خواهد وقتی همه دنبال خدمت به انقلاب با حقوق و بیمه و ثبات شغلی و مزایا هستند، مثل چمران زندگی‌اش را وقف دین خدا و انقلاب کند، چه جوابی می‌شنوید؟ 

 

🔹 چمران بهار ۱۳۳۹ وقتی داشت در آمریکا درس می‌خواند، وقتی رفقایش به دنبال زندگی‌شان بودند، نوشت:

"عالَم و مافیها مرا راضی نمی‌کند. مردم را می‌بینم که به هر سو می‌دوند، کار می‌کنند، زحمت می‌کشند، تا به نقطه‌ای برسند که به آن چشم دوخته‌اند. ولی ای خدای بزرگ از چیزهایی که دیگران به دنبال آن می‌روند بیزارم. اگرچه بیش از دیگران می‌دوم و کار می‌کنم، اگرچه استراحت شب و نشاط روز را فدای فعالیت و کار کرده و می‌کنم، ولی نتیجه آن مرا خشنود نمی‌کند. فقط به عنوان وظیفه قدم به پیش می‌گذارم و در کشمکش حیات شرکت می‌کنم." 

🔹 چند درصد یا چند دهم درصد از جوان‌های ما حزب‌اللهی حاضرند پا را از حد شعار -استوری اینستاگرام و توییت و پیکسل روی کیف و امثال اینها- فراتر بگذارند و مثل چمران زیست کنند؟

اولین نفرش خودِ نگارنده این سطور.... 

➖ توصیف این زمانه را باید سید مرتضی #آوینی بکند با آن قلم فاخرش: 

🔺 "نگاهی به شهر بیندازید! عقل غربی سیطره یافته و وجود بشر را در دائرةالمعارف خویش معنا کرده است. #بی‌دردی و لذت‌پرستی توجیهی عقلایی یافته است و از میدان‌های ورزش تا کلاس‌های دانشگاه، «رب‌النوع تمتع» است که پرستیده می‌شود و باز در این میان، بسیجی حزب‌الله، تنها و غریب است و با آن چوب زیربغل و پای مصنوعی و دست فلج و چشم پلاستیکی و موی کوتاه و محاسن و لباس ساده و فقیرانه و لبخند معصومانه، مظهری است از یک دوران سپری شده که با «خونین شهر» آغاز شد و در «والفجر ۱۰» به پایان رسید و بعد از «مرصاد»، از ظاهر اجتماع به باطن آن هجرت کرد و بیماردلان را در این غلط انداخت که دیگر تمام شد!"

🌐 مستضعفین 

💠 سالروز شهادت دکتر چمران گرامی باد.

  • صادقی

🖋 مجتبی رستمی کیا

🔸 چندی پیش جمعی از مسئولین محترم امور نخبگانی حوزه، خدمت یکی از اساتید مدیریت دانشگاه تهران رسیدند و وقتی صحبت گل انداخت و وی متوجه شد اکثر دوستان شرکت‌کننده در جلسه طلبه‌اند، نکته مهمی بر زبان راند: 

«ما [دانشگاه] کپی از غرب بودیم، امیدمان به حوزه بود، اما متأسفانه امروزه حوزه نیز به جای حفظ سنت تعلیمی گذشته، کپی ناقص از ما شده است»!!

🔹 پدیده دانشگاه در ایران مبتنی بر تفکر خاصی در مدرنیته و فاقد تداوم و تمایز با اصل خود در حدود ۱۰۰ سال پیش آغاز بکار کرده است، حوزه علمیه نوظهور نیز قدمتی برابر همین نهاد در ایران دارد که از طرف مسئولین حوزه نیز سالگرد ۱۰۰ سالگی حوزه به زودی جشن گرفته خواهد شد و همایش با شکوهی برگزار خواهد شد.

🔹 دانشگاه در مدرنیته، در سیر تطور خود چهار الگوی ناپلئونی، همبولتی، آکسبریجی و الگوی مبتنی بر بازار را به چشم دیده است که از میان این همه کلاسیک‌ترین و فرسوده‌ترینِ آن یعنی الگوی ناپلئونی وارد سیستم آموزش عالی در ایران شد.

  • صادقی

👤 استاد علیدوست

🔸 اساتید و مدیریت [حوزه] باید مراقب آن باشند که باعث بی‌انگیزگی طلاب جوان نشوند؛ امروز در حوزه علمیه شاید با #فرار_مغزها روبرو نباشیم، ولی باید به شدت نسبت به امر فرسایش مغزها و ظرفیت‌ها حساس باشیم.

🔹 سفیدنمایی حوزه‌های علمیه به این معنا که همه چیز در حوزه علمیه مطلوب است و مشکلی نیست اشتباه است، ولی #سیاه_نمایی و بد نمایی به مراتب بدتر است.

🔹 به نظر‌ می‌رسد که امروز فشار اجتماعی بیشتر از فشار اقتصادی بر طلاب و روحانیت وارد‌ می‌شود که امید داریم برطرف شود. 

🔹 حوزه‌های علمیه امروز از نظر مجموعه مسائل سیاسی و حکومت امکانات و سخت افزاری، از منظر علمی و نرم افزاری و برنامه ریزی آموزشی، اصلاً قابل قیاس با دوران‌های گذشته حوزه‌های علمیه نیست، اما نسبت به این وضعیت مطلوب، گزارش‌هایی که واصل شده، وضعیت خوبی را نشان‌ نمی‌دهد و بیش از این خوب نبودن، بدنمابودن حوزه‌های علمیه در حال گسترش است.

♨️ وقتی اساتید، مسئولان مربوطه، مدیران اجرایی قصد داوری نسبت به حوزه‌های علمیه را دارند، دچار یک حجاب معاصرتی‌ می‌شوند.

کمیّت و کیفیت پژوهش‌های حوزه‌های علمیه با ۴۰ سال گذشته اصلا قابل قیاس نیست. متأسفانه این میزان زیاد پژوهش‌های خوب نه در رسانه ملی، نه در رسانه‌های جمعی و نه در جامعه بیان‌ نمی‌شود و یک بد نمایی نسبت به حوزه‌های علمیه صورت‌ می‌گیرد.

🌐 نشست ماهانه مدیران مدارس علمیه استان اصفهان (۱۵ خرداد ۱۴۰۱)

  • صادقی

📝 به بهانه طلاب شب امتحانی

🖋 محمد حق پرست 

🔸 بی‌مایه علمی‌شدن یا شب امتحانی‌بودن بیشتر طلاب معضل اصلی حوزه است. 

این مشکل دوطرف دارد:

1⃣ طرف اول خود طلبه است که اگر واقعا قصد درس‌خواندن جدی ندارد، وقت خودش را تلف نکند.

کسی که درسهای اصلی را هم به هر دلیل موجه یا غیرموجه نمی‌خواند، بعید است طلبه موفقی شود و بعد از مدتی، هم فرصتهای فعلی را از دست می‌دهد و هم سرخورده می‌شود.

با تمام مشکلات و انتقادها به برنامه‌ها، اما درس‌نخواندن توجیهی ندارد.

2⃣ روی دیگر سخن با مسئولین است که چرا طلاب را بی‌مایه پرورش می‌دهند.

اگر درصد کمی از طلاب شب امتحانی بودند، اشکال از سوی طلبه بود. اما وقتی اکثر طلاب با تلخیص و نمونه سؤال نمره می‌گیرند (که شواهد آن را تایید می‌کند)، یعنی برنامه و مدیریت اشکال دارد.

مشکل از برنامه، بی‌انگیزگی، عدم اقناع نسبت به دروس یا هر مسئله دیگر باشد، باید رفع شود.

آنچه مهم است اینکه هرکاری لازم است انجام شود تا طلبه از جانب مسئولین و برنامه عذری نداشته باشد. 

🔻 ممکن است مسئولان استقراء نویسنده را قبول نداشته باشند، اما رویه فعلی در حال رشد، روی آوردن اکثریت به نمونه سؤال است. این زنگ خطر است که کار اشکال دارد. 

♨️ پرورش طلاب بی‌مایه بزرگ‌ترین تهدید حوزه خواهد بود که اگر امروز علاج نشود، در آینده گریبان حوزه را خواهد گرفت.

  • صادقی

📝 بررسی برنامه آموزشی و خروجی‌های ناگزیر

🖋 محمد حق پرست

🔸 #طلبه_شب_امتحانی وقتی پدید آمد که در برنامه آموزشی کیفیت را فدای کمیت کردند.

♨️ برنامه آموزشی فعلی حداقل سه اشکال عمده دارد:

1⃣ اولین اشکال، کثرت دروس است. آیت الله جوادی (حفظه الله) می‌فرماید: «یک درس کم است و دو درس زیاد.» این بیان را مقایسه کنید با برنامه فعلی. 

طلبه باید در روز چند کلاس مختلف (به طور میانگین ۴ تا ۵ کلاس) برود و آنها را مباحثه کند.

این دروس تقریبا هیچکدام عمیق خوانده نمی‌شود و با نمره شب امتحانی به اتمام می‌رسند. 

2⃣ اشکال دیگر، سطحی‌خوانی به جای عمیق‌خوانی است. دوره‌های متعدد دروس در برنامه وجود دارد که اتفاقا هیچکدام عمیق خوانده نمی‌شوند.

تا پایه‌ی ۱۰ چهار دوره عقائد، دو دوره فقه و سه دوره اصول فقه خوانده می‌شود؛ اما هیچکدام به اندازه یک دوره خوب نبوده‌اند. 

شاید کمتر مسئله‌ای در عقائد و کلام باشد که بعد از چهار دوره، برای طلبه کامل حلاجی شده باشد.

بسیاری از طلاب هنوز نمی‌توانند روش ورود و خروج به مسئله فقهی را توضیح دهند چه برسد به اینکه مسئله فقهی را حل کنند.

همچنانکه اولیات اصول فقه را حضور ذهن ندارند و برخی هنوز بر سر این مسئله شبهه دارند که اصول فقه چقدر فایده داشته و چقدرش زوائد است. 

سه سال ادبیات خوانده می‌شود، اما اکثرا در تجزیه و ترکیب متون دینی لنگ می‌زنند.

دروس جنبی نیز ظاهر زیبایی در برنامه دارند اما آنها حتی سطحی هم خوانده نمی‌شوند.

مثلا یک دور تفسیر قرآن امتحان گرفته می‌شود، اما در واقعیت بیشتر طلاب بعد از اتمام سطح، از ترجمه قرآن هم عاجزند. 

3⃣ اشکال سوم ناسازگاری شیوه آموزش با هدف کتب مقدمات و سطوح عالی است. 

هدف از لمعه و مکاسب، آموزش روش فقاهت است اما کمتر کلاسی چنین برگزار می‌شود. 

وقت کلاسهای اعتقادات و منطق، به جای واکاوی و تحقیق درباره مسئله اعتقادی و حل منطقی بر سر فهم متن می‌رود.

🔻 این نمی‌شود که مدام انگشت اتهام را به سمت طلاب بگیریم و بگوییم طلاب امروز درسخوان نیستند و چنین و چنان‌اند؛ اما از قصور خودمان دم نزنیم و مدام خود را تبرئه کنیم.

♨️ آقایان مسؤول، اگر واقعا دنبال فهم و پرورش طلاب خوب هستید، برنامه را اصلاح کنید و سخت هم امتحان بگیرید. طلبه‌های بدون مایه علمی برای جامعه برکتی نخواهند داشت.

به جای ۱۰۰ طلبه، ۱۰ طلبه با کیفیت تربیت کنید؛ اما طلبه‌ای کاربلد و متخصص.

  • صادقی

عادت مطالعه

۲۷
خرداد

📝 ازدحام موسمی سالنهای مطالعه

🖋 محمد حق پرست

🔸 ایام امتحانات، فصل رونق سالنهای مطالعه است. صبحها اول وقت شلوغ میشوند و تا نیمه‌های شب چراغها هنوز روشنند. حتی گاهی خادم، مراجعه‌کنندگان را به زور بیرون می‌فرستد. دو سه هفته‌ای طول میکشد تا کم کم غربت به سالنهای مطالعه برگردد.

❓اما چرا در این ایام شلوغ می‌شوند؛ چون همه می‌دانند مطالعه مفید در خانه و جاهای دیگر چندان امکانپذیر نیست. پس باید به فکر جای مناسب بود. اما در طول سال، این نکته بدیهی به بهانه‌های مختلف از یادها میرود. 

❇️ حال فکر کنید اگر در کل سال چنین جمعیتی به کتابخانه‌ها رفت و آمد داشتند چه اتفاقی می‌افتاد؟ به همان میزان که نمرات امتحانات کتبی خوب است، تعداد علمای قوی و خبره بالا میرفت.

♨️ اما معضلی وجود دارد و آن اینکه تعداد قابل توجهی از طلاب به تلخیص و نمونه سؤال دل بسته‌اند، بدون کتاب و تقریر دستنوشته.

این همان #ارثیه_منحوس نظام آموزشی دانشگاه است به نام «دانشجوی شب امتحانی» که فایده‌ای ندارد جز تکثیر افرادی که نمرات بالایی دارند بدون تخصص و رشد علمی خوب.

🔻 به برکت این نمونه سؤالات با نسلی از طلاب مواجهیم با نمرات خوب اما از لحاظ مایه‌ی علمی پوک. تا کنون بارها درباره آفتهای جزوات نمونه سؤال گفتیم و نوشتیم، اما هنوز گوشی برای شنیدن نیست. 

🔻 اهل مطالعه‌بودن، اولین کار طلبگی است و ترک آن هیچ توجیهی ندارد. «خوشا چاهی که آب از خود برآرد.»

کسانی که در ایام امتحانات با کتابخانه و سالن مطالعه آشتی می‌کنند، ادامه‌دادن این «عادت سه هفته‌ای» تضمین آینده طلبگی ایشان است.

  • صادقی

📝 محبوبیت روحانیت و دخالت در سیاست

🖋 رضا حسینی

🔸 به جهت سالگرد فتوای جهاد آیت‌الله العظمی سیستانی علیه داعش، خاطره‌ای جالب از بحث با یکی از سکولارهای حوزوی برایتان نقل می‌کنم‌.

🔹 ایام اربعین بود و تازه خسته از راه به نجف رسیده بودیم. 

در راه با جوانی به اسم بابک آشنا شدم که اصلا مذهبی نبود و حتی نماز هم بلد نبود بخواند؛ ولی چون ما معمم بودیم گفت شما با اینجا آشنایی دارید و من با شما همه‌جا همراه باشم؛ ما هم قبول کردیم.

🔹 به قدری #نجف شلوغ بود که بعضا ده دقیقه، یک ربعی مردم در صف سیطره و تفتیش منتظر می‌ماندند.

فردی جلوی بنده در صف تفتیش، شیخی پر هیبت و با وجنات علمایی و میانسالی بود که روحانی بود فقط عمامه نداشت و پارچه‌ی سفیدی روی سر داشت با صورتی ملکوتی! 

🔹 همین که صف تفتیش به روبروی کوچه‌ی بیت آیت‌الله سیستانی رسید؛ 

شیخ نگاهی به کوچه‌ی بیت معظم له و جمعیتی که به شوق دیدار با مرجعیت در کوچه صف بسته بودند انداخت؛

رو به جمعیت بگونه‌ای که من هم بشنوم با صدای بسیار رسایی گفت: 

«واقعا مرجعیت و عالم دینی یعنی این! اینجوری می‌شه که یه عالِم ارج و قرب پیش مردم پیدا می‌کنه!

اگه ایشون هم مثل برخی علمای ایران در سیاست دخالت می‌کرد، الان مردمش از دین زده شده بودند!»

♨️ این را که شیخ گفت؛ همسفر بی‌نماز ما هم در پاسخ گفت: احسنت و جمعیت هم انگار یک دفعه ساکت شد و زمزمه‌های تأیید و پچ‌پچ‌هایی در فضا پیچید!

✅ من که دیدم سکوت و عدم پاسخ در نهایت بی‌انصافی است سعی کردم مؤدبانه جواب شیخ را بدهم!

برای همین با شیخ وارد گفتگو شدم:

+ شیخ مگر در ایام #مرجعیت همین عالم عزیز، داعش نجف را با خمپاره کوتاه‌برد نمی‌زد؟!

- بله می‌زد چطور مگه؟!

+ خب پس چطور ارج و قرب این مرجع عزیز باعث نشد مردم علیه داعش قیام کنند؟!

- چقدر ساده‌ای! اگر آقای سیستانی اعلام جهاد نمی‌کرد که داعش نجف رو گرفته بود! 

+ پس همین دخالتش در سیاست باعث شد که خطر داعش از شیعه برطرف شود و اینجور الان پیش مردم ارج و قرب داشته باشه!

و اگر دخالت ایشان نبود، الان نه دفتری باقی مانده بود؛ نه مردم منتظری و نه حتی حرمی!

🔺 صحبت که به اینجا رسید یکدفعه بابک با صدای بلند گفت احسنت!

🔻 شیخ با اینکه تا خلاصی از تفتیش و جلوی حرم جلوی ما بود؛ ولی بنده خدا فقط در و دیوار را نگاه می‌کرد و دیگر هیچ نگفت...

  • صادقی